Maddi Kültür

428 Aysen SOYSALDI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Fotoğraf 1. Altı köşeli yıldız bezekleri, Selçuklu sikkesi(Parlar, 2001:152) Fotoğraf 2. Kenar suyunda altı köşeli yıldız içinde aşık kıvrımı bezemeli kilim seccade detayı, Yozgat müzesi, (A. Soysaldı arşivi). Her iki yıldız da iki geometrik şeklin iç-içe geçmesiyle tamamlanmaktadır. Bu kare ve üç- genlerden biri göğü; yani ruhu, manevi güçleri, diğeri yeri; yani maddeyi-varlığı temsil etmektedir. Denge(ying-yang)-âşık kıvrımı; zıtlıkların birlikteliği ile dengeyi, hayatı sembolize etmektedir. Ruh ve beden gibi… Ruhsuz bedende, bedensiz ruhta bir hayat emaresi yoktur. Dolayısıyla hayat zıtlıkların birlikteliğindedir. Bu nedenle olsa gerek Türk kilimlerinde yıldız ( mühr-ü Süleyman) içinde denge-âşık kıvrımı motifine İç Anadolu ve Balkanlarda sıkça karşılaşılaşılmaktadır (fo- toğraf 5). Sekiz köşeli (Selçuklu) yıldız yangışı da Türk dünyası halı, kilim, cecim-cicim, zili vb. dokumalarda oldukça yaygın görülmektedir. Her iki yıldız motifinin anlamı özünde aynı kökene dayanmaktadır. Tek tanrılı kadim Türk inancında, Gök Tanrı yer ve gök güçlerini yönetmekte idi. Din; ilk insan ve ilk peygamber olan, Hz. Âdem’le başlamış ve son peygamber, Hz. Muhammed(SAV) ile tamamlanmıştır. İnsanlık tarihi boyunca bütün semavi(kitabi) dinler ve diğer inanç sistemleri bu öz’den beslenmiş, çeşitlenmiştir. İnanç temeli veya özü aynı olan dini yorum farkları bu sembollerle karşımıza çıkmaktadır. Bu kadim sanatların Tarihi, Türklerin ata yurdu Altay Dağları Pazırık Kurganlarından çı- kan, MÖ. beşinci ile üçüncü yüzyıllara tarihlendirilen, Asya Hunlarına ait, gelişmiş tekniğe sa- hip halı, kilim, keçe buluntuları, St. Petersburg’daki Ermitaj Müzesinde sergilenmektedir (Deniz. 2000,s.19-20). Anadolu Türkleri tarafından 1000 yıldır üretilen halı-kilim vb. dokuma sanatların- dan, gerek müzelerde 21. Yüzyıla gelebilen örneklerde, gerekse dünya müzeleri ve Avrupalı res- samların tablolarında yer alan Anadolu halılarına bakılırsa yıldızlı bezemeler dikkat çekicidir. Halı ve kilimin yanında çok sergilenmeyen ancak Türkmen Yörüklerin dokuma sanatlarında yangışlı kilim ve çul yaygılar öne çıkmaktadır. Yangışlı kilim, yük çulu, ala çul olarak da bilinen bu yaygıların bezemelerinde sekiz köşeli yıldız motifli zili-sili dokuma örnekleri çoğunluktadır. Bu yangışlı kilim ve zililer Mersinden başla-