Maddi Kültür

43 Malatya Beşkonaklar Etnoğrafya Müzesi ve Akcebe Koleksiyonunda Bulunan Madeni Tepelik Örnekleri Maddi Kültür Araştırma çalışmasının evrenini; Malatya il merkezinde bulunan Beşkonaklar Etnoğrafya Müzesi ve kuyumcu koleksiyonlarında yer alan madeni tepelikler, örneklemini ise; benzer özel- likler gösteren madeni tepelikler arasından süsleme ve yapım teknikleri bakımından öne çıkan Beşkonaklar Etnoğrafya Müzesinden 9 adet tepelik örneği, Akcebe kuyumculuğa ait 18 adet tepelik ve tepeliğin yapım tekniğini anlatan kuyumcu ustası İlhami HOŞHANLI’ nın kendi üretimi olan 3 adet tepeliğin incelenmesi ile sınırlandırılmıştır. Malatya İl merkezinde ulaşılan madeni tepelik örnekleri, yöresel özelliklerin belirlenmesini sağlayacak ve ortaya koyabilecek niteliktedir . 1.3. Yöntem Çalışma konusu alan araştırması niteliğinde ve Malatya İlinde bulunan madeni tepelikler incelendiğinden betimsel bir inceleme/ araştırmadır. Çalışmanın evrenini, Malatya İlinde bulunan kadın baş süslemelerindeki madeni tepelikler oluşturmaktadır. Konuya ilişkin veriler toplanırken, Malatya İlinde bulunan madeni tepeliklere ait katalog çalışması yapılabilmesi için bilgi formu düzenlenmiştir. Tespit edilebilen madeni tepeliklerin ge- nel-detay fotoğrafları çekilmiştir. Düzenlenen bilgi formları, incelenen her bir ürün için kullanılmış- tır. Bilgi formları doğrultusunda madeni tepeliklerin biçim, boyut, malzeme, teknik, süsleme ve kompozisyon özellikleri elde edilmiştir. Tepelik bilgi formlarında yer alan boyut ölçüleri alınırken en, boy, çap, penes çapı ve zincir uzunluklarında ölçüm gereçleri kullanılmıştır. 2. MALATYA İLİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1. Malatya İli Tarihçesi, Coğrafi Durumu ve Sosyal Kültürel Yapısı Hakkında Özet Bilgiler İlk kez Kültepe kaynaklarında “Belita” olarak geçen Malatya isminin Hitit kaynaklarında “Maldiya” yani “meyve bahçesi”(Çetiner,1993, s. 8). Diğer kaynaklarda Melidda, Milyatta, Milidia biçiminde yazılmıştır. Çivi yazı uzmanı Çek bilgini B. Orozmy Malatya adının Melit, Melid kelime- sinden türediğini, bu kelimenin ise Hititçede bal anlamına geldiğini ifade etmiştir (Malatya Valiliği, 1989, s.48). Coğrafi konum olarak Anadolu Mezapotamya ve Suriye arasında geçit veren tabii yollar Malatya’da birleşir. (Malatya Valiliği, 1989, s. 48). Malatya şehri, ilk kuruluş yeri, bugün- kü Malatya’nın 7 km. kuzeydoğusundaki Orduzu beldesinde bulunan Aslantepe Höyüğü’ dür. (Malatya İl Turizm Müdürlüğü, 2001, s. 3). Kanuni Sultan Süleyman zamanında Malatya’nın iki kez tahriri yapılmıştır. Malatya, Ana- dolu Selçukluları tarafından Dâr ur Rif’a (üstünlük veya asalet şehri) deyimini kullanmışlardır. Malatya ve yöresi, özellikle eski tunç çağından beri önemli bir maden üretim ve satış merkezi olduğu, Aslantepe ve Arafa tepesi buluntularından anlaşılmaktadır. Halk kültürüne ait madeni eserlerin günümüze ulaşanların çoğunluğu mutfak eşyası olup, bakır malzemeden dövme tek- niğiyle üretilmiş, kazıma tekniğiyle süslenmişlerdir. Bunların dışında gümüş malzemeden yapıl- mış ziynet eşyaları, telkari veya savatlama tekniğiyle süslenmişlerdir (Malatya Valiliği, 1992, s. 9-105).