Maddi Kültür

452 Doç. Dr. Fyaridya TAGİROVA T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı damadın yengesi ya da ablası çeyizde olan başka peşkirleri de duvara, genellikle bu iki pencere arasında kalan boşluğa süs olarak yerleştiriyorlar. [Gluhov M., 1974]. Çistay yöresinde çeyizle gelen peşkirlerle süsleme işini gelinin kız arkadaşları yapıyor. Onlar düyün olaylarında grup olarak katılıyor ve onlara erçi (ertsi) kızları deniliyor. Zaten, du- varları peşkirle süsleme geleneği her bölgede yaygın olmuş, özellikle daha uzun ve geniş olarak dokunmuş ve yöresine göre чөй сөлгесе ‘kama peşkiri’, тәрәзә арасы ‘pencere arası’ gibi adları da olmuş. Ve ayrıca şunu söylemek gerektir, ev uğurlu, huzurlu olması için peşkirlerle bol- bol süslenmiş olması lazım, ne kadar çok olsa o kadar iyi olur, melekler peşkire konar’ gibi inanç yaşamış. Birçok yörede сөлге ‘peşkir’ kelimesi düyün hazırlıkların büyük bir kısmının adı yerine bile geçmiş. Örneğin, Nokrat, Glazov, Kasım yörelerinde delikanlının akrabaları nişan hakkında an- laşmak için kız evine gelme olayına сөлге алмага килү ‘peşkir almaya gelmek’ denir. Geleneğin anlamı şundan ibarettir ki, kız biriyle evlenmeye razı olduğu zaman delikanlı tarafına işlemeli peş- kir hediye eder. Besirmenlerde de aynı gelenek kaydedilmiştir. [Bayazitova, F., 2006, ]. Bununla ilgili t ürlü olayları adlandırmak için de aynı şekilde peşkir kelimesi kullanılır: ‘peşkir gönderme’ ‘peşkir verme’, ‘peşkir alma’, ‘peşkir alışma’,‘peşkirle dönme’ v.b. Kazan ötesi, Buguruslan, Kar- galı, Çistay v.b. bazı yörelerde bu hediyeye ak (beyaz) denilir, çünkü genelde beyaz peşkir ya da masa örtüsü olur. Bu hediye verildikten sonra kız vaad etmiş sayılır ve kararını değiştiremez. Evlenmeden vazgeçirse ya da başkası ile evlenirse verdiği hediye kütü niyetle, mesela büyü için kullanılıp, kıza zarar verir inançı da varmış. Kız çeyizinin önemli kısmını da peşkirler teşkil etmiş. Bazı varlıklı ailelerde kızın çeyizinde 40-50 peşkir olurmuş. Çeyizi bakma gibi gelenek hala devam etmektedir. Yöresine göre düyünün farklı gününde olabilir. Çistay yöresi ortodoks Tatarlarda olan cөлге котлау ‘peşkir kutlama’ geleneği de bunun bir kısmı olarak gösterilebilir. Aynı olay ак чыгару ‘beyaz çıkarma’ olarak ta geçiyor. Düyüne toplanmış konuklara gelinin kendisi dokuduğu ya da işlediği peşkiri ya da masa örtüsünü gösteriyorlar. Bazen özel metin de söylenir: Агы килә, агы килә, Ак артыннан тагы килә. Алтмыш агасы, Җитмеш җиңгәсе, Тулмаганын тутырыгыз, ‘ Beyazı geliyor, beyazı geliyor, Beyazı arkasında yine geliyor. Altmış ağası, yetmiş yengesi, Dolmayanı doldurunuz, Җитмәгәнен җиткерегез, Шалтыратып салыгыз, Йалтыратып алыгыз... Yetmeyeni yetiriniz, Şangır-şangır dökünüz, Pırıl-pırıl parlatınız...’