Maddi Kültür

467 “Urfa Bölgesi Taş İşçiliği Ve Urfa Taşçılığındaki Dil ve Terminolojinin Saptanması” Maddi Kültür Mezardaki taşın üzerinde bulunan yazıt: Türkçe Tercümesi: Bu kabir, Yuhanun oğlu Şe- mas Kawba ve Yavsef oğlu Eliya’nındır. (Yazı karakteri ve etimoloji; Sanat Tarihçi İbrahim Halil SARISU – Çeviri; Arkeoloğ Sami DİK) 3. GELENEKSEL URFA EVLERİ ÖZELLİKLERİ ve HACI BEKİR PABUÇCU EVİ Geleneksel Urfa Evleri Özellikleri Yığma sistemle inşa edilen Urfa evlerinde taşıyıcı duvarlar, her iki yüzde 25 cm. kalın- lıkta kesme taş “nahit” ve aralarında 20–40 cm.lik boşluk moloz taş ”hampara” ile doldurularak oluşturulmaktadır. Duvar kalınlıkları 70–100 cm arasında değişmektedir. Taşların her bir sırasına “kor” denilmektedir. Taşların birbirine değen yüzlerinde oluk açılmakta ve bu oluktan şerbet ve- rilmektedir. Taşlar arasındaki derzlerde ise bağlayıcı harç olarak, küfeki taşı tozu, kireç ve su ka- rışımından elde edilen “kül kireç” kullanılmaktadır. Duvarların üzeri sıvasızdır.  Sadece odaların içi ve tavanı kendir sıvalıdır.  Bu sıva, kendir lifi, kireç, kül ve su karışımından elde edilmektedir (Akkoyunlu, Z. (1989). Süslemeli, korkuluklar, kuş takaları, konsollar yapılmış, duvar yüzeylerin- de bezemeler, hayvan ve bitki motifleri işlenmiştir. Geleneksel Urfa yapılarında;  Taş süslemeler, taş malzemenin işleme kolaylığı sayesinde, geleneksel Urfa evlerinde yaygın olarak görülmekte ve ev sahibinin gelir seviyesine göre zenginleşmektedir. Taş süsleme olarak, kornişler, rozetler, rozaslar, kabaralar, madalyon ya da daire çerçeveli bitki motifleri, çerçeveli ve çerçevesiz bitki motifleri görülmektedir. (Akkoyunlu, Z. (1989). Urfa sokaklarının dar olmasına rağmen, açılan bir kapıdan girilen Urfa evlerinin genişliği ve avlunun yarattığı ferahlık ile dar sokak-geniş ev tezatı oluşmaktadır. Bununla birlikte, evlerin sokak cephelerinin genellikle sağır olmasına karşın avlu cephelerinin hareketliliği yine ayrı bir tezat oluşturmaktadır. Bu enteresanlık, hayret duygusunu oluşturmakta ve merak edilmeyi arttırmaktadır. Bu durum, Urfa Evlerinin köklü ve başarılı bir mi- mariye sahip olduğunun da göstergesidir. Urfa Evleri, Güneydoğu Anadolu’nun bezeme açısında en zengin örnekleridir. Ağır, birkaç kat profilli konsollar, küçük kemer sıralarından oluşan korniş- ler, camsız, değişik biçimlerdeki kafa pencerelerinin (taka) bezemesel taş oyma kafesleri, pence- reler üzerindeki kuş evleri (kuş takası), gezenek korkulukları, pencere kemerleri, sağır duvarları süsleyen madalyonlar, demir parmaklıklar ve korkuluklar, kapı tokmakları, yapı içinde kapıların ahşap oymaları ve ahşap pencere kepenkleri, zengin bir geleneğin ürünleridir (Kuban, D. (2007). 3.1. Hacı Bekir Pabuççu Evi Yapı, Şanlıurfa İli merkezinde, Camii Kebir Mahallesi, Ada 294 ve Parsel 9’da Demokrasi (eski 12 Eylül) Caddesi’nde yer almaktadır. Kare şeklindeki bir avlu etrafında yer alan yığma yapım tekniğinde taş malzeme ile inşa edilen yapı iki katlıdır. Selamlık bölümü yol genişletme ça- lışmaları sırasında yıkılmıştır. Süslemeleri ve hemen hemen her mimari ögede yer alan süsleme, detay, estetik çözümleri ile en önemli Geleneksel Urfa Evlerinden biridir. Yapının selamlık kısmı yıkılmadan önce selamlık bölümünün kapısındaki kitabesine göre H.1312/M.1894 tarihinde yapıldığı tespit edilmiştir. Selamlık kısmının yıkılmadan önceki fotoğraf- lardan oldukça süslemeli olduğunu görmekteyiz. Selamlık kısmının girişi üstte kaş kemerli alınlık altta ise oldukça yüksek tutulmuş basık kemerli açıklıklıdır. Kapının üst kısmında ise ortada vakıf gülü şeklinde rozet kabartma içinde Hicri 1312 tarihli kitabe yer almaktadır. Kitabenin iki yanında geometrik desenli rozetler yer almaktadır. Ancak 1979-1982 yılları arasındaki 12 Eylül caddesinin