Müzik, Oyun ve Eğlence- Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları

453 Karagöz Ustası Sefer Mehmet Efendi ve Gün Yüzüne Çıkmamış El Yazması Karagöz Oyunları Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları On dokuzuncu oyun ‘Tahir ile Zühre’ (K.1513) mufassal hayal oyunudur. Bu oyunun iç kısmında Sefer Mehmet ‘Yağlı Direk’ adını verdiği muhaverede geçen tasvirin çizimini de yapar. İhsan Rahim’in matbu olarak neşrettiği metin haricinde bu oyunun diğer çeşitlemeleri yakın dö- nemlere aittir. Sefer Mehmet, yirminci oyunda (K.1513’ün içinde yer almaktadır.) ‘Merhum Kâtip Salih oynardı, Sahte Esirci, Gel Geç Rüya, Balık Kayığı ‘İş bu fasıllar Kâtip Salih’in Abdürrezak ile sahnede oynadığı oyunların aynını karagözde oynamıştır. Biliniz kedi karagöze ilaveten konmuş- tur.’ İfadesini not düşerek 1. Karagöz’ün Kedi Olması, (mufassal oyun) ve 2. Balıkçılık (mufassal oyun) oyunlarını verir. Karagözcü bu oyunlarda bir yenilik de yaparak perde terimini kullanır ve fasıl kısımlarını kendi içinde bölümlere ayırır. 37 varak olan oyunda kapakta yer almayan ‘İki Acaip Kardaşlar’, ‘Çifte Karagöz’, ‘Rüya’, ‘Yangın Tulumbası’, ‘İş bu hayal faslı da Abdürrezzak’ın repertuarından olup Kâtip Salih’le beraber sahnede oynamıştır. Salih de kendi hayal fasıllarına almıştır.’ gibi cümlelerle fazla çeşitlemesi bulunmayan bu oyunların kaynağına dair önemli açık- lamalarda bulunur. Yirmi birinci oyun ‘Karagöz’ün Sünnet Olması Hayal İçinde Hayal’(K.1516) adını taşır ve belli tipler etrafında şekillenen oyunun içeriğine de uygun olarak müziğin ağır bastığı bir metin karşımıza çıkar. Yirmi ikinci sıradaki ‘Şairler’, ‘Tahmis’ (Karagöz’ün Kuru Kahveciliği) (K.1517)’de en uzun oyunlardandır. Sefer Mehmet bu oyunlarda sahnenin dekorunu ayrıntılı bir şekilde tasvirler. Ka- ragöz’ün Kuru Kahveciliği’nde eşya isimleri bile bir sayfadan daha fazladır. Oyunlarını büyük bir titizlik ve kendisinin oluşturduğu bir sistemle kaydeden Sefer Meh- met, yirmi ikinci oyundan sonra yirmi üçüncü oyuna geçmeden evvel 72 varaklık bir oyun dizisi daha yazar. Bu metinde, Karagöz’ün Dayak Yemesi, Bir Hoş Kâhya Gelir, Karagöz’ün Esrar İçip Deli Olması (Letaf-i Hayalden aldığını belirtir.), Karagöz’ün Yazıcılığı yahut Aktörlüğü’nün bulun- duğu oyunlarla adları belirtilmeyen oyunlar bulunur. Son varaklarda ise 7 perde gazeli bir arada verilir. Sefer Mehmet bu oyunları serisinin içine almamış bunları ara oyunlar olarak nitelendirmiştir diyebiliriz. Bu metinler de teknik ve içerik yönünden güçlü ve dikkate değerdir. Yirmi üçüncü defterde ‘Kır Kahvesi’, ‘Orman’(K.1518) faslı yer alır. Bu defterde çok daha az oyun ismi ve metni bulunur. Yirmi dörtte ‘Fasl-ı Cazular’, ‘Rüya’ ve ‘Ahu’ (K.1519) muhaverele- ri kayıtlıdır. Yirmi beşte ise ‘İki Zalime Kadına’, ‘Canbazlar’, Kanlı Kavak’ (K.1520) oyunları mev- cuttur. Sefer Mehmet kapakta,’ İki Zalime Kadına’, ‘Kanlı Nigar’, ‘ Bi Çare Delikanlı’ ‘ Bu oyunlar en eski hayal oyunlarındandır. Orta oyununda dahi mevcuttur.’ İbaresini eklemiştir. Son olarak ‘Meyhane Âlemi’(K.1521) adlı bir orta oyununu yine geleneksel çizgide neşretmiştir.