Müzik, Oyun ve Eğlence- Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları

83 KINA TÜRKÜLERİNDE KÜLTÜREL KODLAR: OCAK EŞİK KUŞAK TUZ Yrd. Doç. Dr. Mehtap DEMİR 1 Bu bildiri, halk kültürü sözlü verilerinin, gelenek görüngüleri, kök anlamlar ve sembollerin okuması üzerine kurgulanmıştır. Kına, bir maddi kültür ögesi olarak işlevsel kullanımın yanı sıra coğrafyasına ve tarihselliğine bağlı olarak değişkenlik gösteren bir sözlü kültür ögesi olarak gö- rülmektedir. Bu bildiri kapsamında Anadolu Türk halk kültüründe bir kadın eğlencesi olan kına gecelerinde icra edilen ve ‘Kına Türküleri’ olarak bilinen repertuvarın içeriğinin incelenmesi he- deflenmiştir. Anadolu kültüründe gelenekselleşmiş bir geçiş töreni olan kına yakma eylemi, kadının aile evinden ayrılıp koca evine taşınmasının başlangıcı olan kına gecesi eğlencelerinde de yer almak- tadır. ‘Kınalı Kadın’ bir kız çocuğu olarak doğduğu günden beri kına yakma eylemini yaşamış ve farklı anlamlarla bedenine kına sürülmüştür. Bu geçiş töreninde ise kınalı kadın olmanın anlamı törenin müzikli metinlerinde bir işaretleyici olarak bulunmaktadır. Kına yakma, sebebi her ne olursa olsun geleneksel bir tören, sosyokültürel ve süreçsel bir eylem olarak tanımlanabilir. Kına yakma adetleri ilk çıkış noktasından kültürel aktarım dinamik- leriyle kolektif eylemlerdir. Öze ve geçmişe referans verirken, kültürel anlamlandırma kodlarına sahiptir. Bu eylem hali ve kültürel birikim, uygulamanın coğrafi ve inançsal yönlerden çeşitli ürün- lerini sunmaktadır. Bu ürünler, sözlü ve maddi kültür verileridir. Kadının kına ile olan ilişkisi güzellik ve süslenmenin ötesinde doğurganlık, ayrılık, adan- mışlık, kader-baht ve bağlılık olarak okunabilmektedir. Bunun yanı sıra sosyal dayanışma ve hediyeleşme bu törenlerin alt metnine yerleşmiştir. Her biçimde bir töreni olan kına yakma eylemi, kadını düzen bağının ona getirecekleri yolunda eğitir, eğer acı çekecekse buna hazırlanmasını sağlamaktadır. Gelin olacağı evin erk statüsüne bağlı olacağının, doğurganlığı ile geleneklerin 1 İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı, Etnomüzikoloji ve Folklor Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. mehtapd@istanbul.edu.tr