Müzik, Oyun ve Eğlence- Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları

85 Kına Türkülerinde Kültürel Kodlar: Ocak Eşik Kuşak Tuz Müzik, Oyun ve Eğlence leşmesine katkıda bulunacağının yani bu yolda kendini adayacağının işaretidir. Kınalanmak, aynı zamanda mutluluk verici aitlik duygusudur, kınalı kadın dengeleri tazeleyen evlenme ve üreme eyleminin anahtarıdır (Demir, 2017:203). Geçiş ritüelleri (Van Gennep, 1960; Turner, 1969 Hogan, 2000) doğum ile ölüm ekse- ninde, insan yaşamında en önemli olan döngüyü kutsayan durumlardır. Bu iki sınır arasında, evlenmek, ergen olmak, konumlanmak gibi birçok sosyal geçiş bu kutsama referansının bir yan- sımasıdır. Bu anlamda Kına eğlenceleri ve kına sürünerek yapılan uygulamalarda birkaç amaç gözetilebilir. Bunlar; 1: Bezenme- süslenme 2: Kutsala tekabül ve kutsanma doğurganlık ilişkisi 3: Rol dağılımının sabitleyicisi anne eş olarak statü değişimi 4: Kadın dayanışması 5: Aile evinden ayrılık 6: Evlilik öncesi taahhüt niteliği, olarak sıralanabilir. Bu geçiş ritüleller, içinde farklı anlamla- rı gözeten kültürel kodlara haizdir. Bu kültürel kodlar gelenek içerisinde kök kültürel veriler ile iliş- kilendirilebilir. Bizim örneğimizde, geline kına yakılması esnasında etrafında dönme, ateş (mum) taşıyarak dönme, kırmızı örtü ve giysinin sembolleşmesi başta olmak üzere, bu ritülerin önemli bir parçası olan müzikli metinlerin (kına türküleri) verdiği mesajlar kök kültürel anlamlara referans vermektedir. Bu uygulamalar zaman içerisinde, eklenerek gelen bir takım eksiltmeler, eklemeler, anlam değişiklikleri, amaç değişiklikleri yaşasa da, geçiş ritüelleri içinde varlığı sürdürülmektedir. Anadolu’daki kına ve kadın ilişkisinin en somut verileri, geçiş törenlerinde icra edilen ve müziksel bağlamda türkü olarak adlandırılan, müzikli metinlerdir. Bu bağlam bizi kına yakma törenlerindeki müzikli metinlerin hangi temalar üzerine yoğunlaştığı sorusunu incelemeye yönelt- mektedir. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) müzik arşivinde özellikle kına türküsü veya kına havası olarak belirtilmiş yetmiş dört müzikli metinde yapılan metin analizleri Kına türküle- rinde kadının konumu hususunda genel bir liste çıkarılmıştır. Buna göre türkü sözlerinde geçen vurgularda kadına dair temel ortak özellikler şu şekildedir: 1: Küçük yaşta gelin edilme 2: Alın yazısı-Kader 3: Gurbet ele gönderilme 4: Anneye babaya yapılan sitem 5: Anne ve babanın dışında kadının evlenmesi kararında söz sahibi olan yenge. 6: Gidilen yerde hissedilen zulüm ve kahır duygusu 7: Gelinin mal varlığı olarak yastık, yorgan ve döşek ile bohçasının olması 8: Kadının bir mal gibi satılması ve başlık parası mevhumu 9: Kadının, bu evde ben fazla mıydım düşüncesi ile babaya sitemi 10: Kadının, bu evde ben fazla mıydım düşüncesi ile anneye sitemi 11: Evin erkek çocuğu olmadığı için uzağa gönderilen kadın olmayı kabulleniş 12: Kadının, kendi isteği dışında sevmediği biriyle evlendirilmesi