Neolitik Çağ

1.3.2.2. Sanat Anahtar Kelimeler: Türkiye, sanat- zanaat, resim- kabartma, heykelcik, çanak çömlek yapımı Birer zanaat olarak sürdürülen faaliyetler içinde yetenekli bireyler tarafından üretilmiş olanlar bu çağın sanat eserlerini oluşturur. Önceki dönemden aktarılan zanaatlara duvarlar resim ve kabartma yapma, heykelcik, tahta kap ve çağa adını veren çanak çömlek yapımı katılır. Günlük yaşamın sürdüğü evlerin duvarları resim, kabartma veya kazınarak yapılmış figürlere bezenir. Çatalhöyük, dönemi için, bu tarz bezemelerin zenginliği açısından önder durumdadır. Köşk Höyük’ te figürlü, Bademağacı’ndaki geometrik bezekli örnekler bu tarz uygulamaların başka yerleşimlerde de denendiğini gösterir. Kırmızı, kahverengi, sarı, mavi, yeşil, leylak rengi, mor, siyah ve beyaz renkler çeşitli minerallerden elde ediliyordu. Basit veya karmaşık konular, ana hatları çizilmeksizin serbest olarak büyük bir beceri ile işlenir. Özellikle geyik avı ve boğa çevresinde insanların işlendiği resimlerde hayvanların cinsiyetleri, yavru veya yetişkin oldukları, yakalanma veya kaçışları sırasındaki davranışları başarılı olarak işlenir. Erken resim geleneğinin en ender grubu olan bir manzara resmi bu insanların sanat yeteneklerini en iyi ortaya koyan örnektir. Bu resimde bir yerleşim ve onun ardında püskürmekte olan bir yanardağ işlenir. Önceki çağın anıtsal sanat eserleri yerini heykelciklere bırakır. Bunlar doğal ve şematik olmak üzere iki farklı stilde yapılır. Çok sayıdaki kadın heykelciğinde üst kol ve omuzları, göğüsleri, kalçaları, bazılarında karın abartılı bir biçimde verilir. Hamile veya değil ancak doğurganlıkları vurgulanmış kadınlar, kendinden emin, hükmedici ifadelerle sunulur. Bu özellikleri ile onların “Ana Tanrıça” yı betimlediği düşünülür. Farklı pozlardaki kadınların bazı özellikleri, onların genç, yetişkin veya yaşlı olarak düşünüldüklerini, daha diri vücutlular veya sırt bölgesindeki yağlanmaların belirtilmesi ile ileri yaşlara ait özelliklerin vurgulanır. Bazılarında boya ile yapılmış takılar, saç bantları/ taç veya vücuda uygulanmış bezemeler bulunur. Bunlarla birlikte bulunmuş, oturur veya ayakta, ancak daha atletik yapılı ve giyimli olarak ifade edilen erkek heykelcikleri tanrı olarak değerlendirilir. Türkiye coğrafyasının özelliği nedeniyle hasır, sepet, dokuma, tahta gibi organik malzemelerden üretimlerin kanıtları günümüze çok az aktırılabilmiştir. Çatalhöyük bu tür malzemelerden yapılmış eşyaların en iyi belgelenmiş örneklerini sunar. Kamış, bitki liflerinden yapılmış örneklerin üretim yöntemleri günümüzde kullanılanlardan çok farklı değildir. Sadece taş aletlerle biçimlendirilmiş tahtadan kaplar, derin veya sığ, kulplu tabaklar, tutamaklı oval ve yuvarlak çanaklar, tamamında gövdesine çok iyi oturan kapakları bulunan farklı ölçülerde tahta kutulardır. Yeni geliştirilen bir dal olan çömlekçilik bu çağ içinde pek çok teknik sorununu çözümlemesine karşın ortak bir gelişim izlemez. Yapım özellikleri, pişirme, astar, perdah, bezemede bölgesel, hatta aynı bölge içindeki farklı yerleşimlerde değişiklik gösterir. Tek ortak özellik hepsinin elde üretilmesidir. Kap biçimleri henüz çok çeşitli değildir. Gereksinimi karşılayan farklı boyutlardaki çanaklar, boyunlu boyunsuz çömlekler, kâseler ana formlardır. Çağın ilerleyen dönemlerinde bunlara tabaklar, fincanlar, kutular, insan ve hayvan biçimli olanlar katılır. Bu yeni üretime bezeme çizi, boya ve kabartma yöntemleri ile uygulanır. Bezeme teknikleri ve motifler bölgesel, hatta yerleşimler bazında tercihler olduğunu gösterir. Marmara Bölgesinde geometrik motifler çizilerek uygulanırken, Göller bölgesinde boya bezeme ağırlıklıdır. Kabartmalarla bezeme Konya ovası doğusunda Niğde çevresinde tercih