Neolitik Çağ

1.3.1. Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ Anahtar Kelimeler: Türkiye, Çanak Çömleksiz Yeni Taş Çağı, besin üretimi, ilk tahıllar, ilk evcilleştirilen hayvanlar. M.Ö. 10.000- 7200/7000 Çanak-Çömleksiz Neolitik Çağın başlangıcı, avcı- toplayıcı ve göçebe topluluklarının yerleşik düzene geçmeleri ve besin üretmeye başlamaları gibi insan yaşamındaki iki önemli gelişme ile olur. Yerleşik düzene geçilmesini gerekli kılan temel özellik besin üretiminin başlamasıdır. Bu gelişmede, tahılların (buğday türleri, arpa, çavdar gibi), baklagillerin (nohut, bezelye, fasulye gibi) tarıma alınması; koyun, keçi, domuz ve olasılıkla sığır besiciliğine başlanır. Yerleşik yaşam, geçici barınaklar yerine sürekli oturulan konutlar inşasını gerektirir. İhtiyaç duyulduğundan bu yapılara giderek işlikler ve besin depolama alanları eklenir. Bu çağın ikinci evresinde yapılar belli bir plana göre şekillenen, mimari elemanlara sahip günümüz köy yerleşimlerine benzer ölçülere dönüşür. Bütün bu değişimler yakın doğunun diğer bölgelerinde olduğu gibi Türkiye topraklarında da aynı zaman diliminde ve aynı sıralarda olmamıştır. Bu konuda bugünkü bilgilerimize göre topraklarımızda iki bölge: Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’ nun Fırat boyunda kalan kesimleri ile Orta Anadolu ön plana çıkmaktadır. Botanikçiler, yabani buğday ve arpanın ilk kez doğal yaşam ortamı olan Güneydoğu Anadolu’ da kültüre alındığı görüşündedirler. Bu tahılların daha sonra diğer bölgelere ulaşımı sağlanmış olmalıdır. Arkeozoologlar ( yabani ve evcil türleri tam olarak ayrılamasa da koyun, keçi, domuz ve sığırın M.Ö. 8500- 8000 yıllarında Güneydoğu ve Orta Anadolu’ da varlığını kabul ederler. Koyun ve büyük olasılıkla keçi bu çağın ikinci evresinde Toros’ların güney uzantısında; sığırın orta Fırat havzasında, domuzun güneydoğu Anadolu’ da evcilleştirildiği görüşündedirler. Bu gelişmelere karşın Çanak- Çömleksiz Neolitik Çağda evcil türlerin yanında çevrede var olan yerel bitkilerin toplanması ve yabani hayvanların avlanması hala yaşamın önemli bir parçası durumundadır. Bu çağ kendi içinde Çanak-Çömleksiz Neolitik A (M.Ö. 8200/ 8000 e kadar süren) ve Çanak- Çömleksiz Neolitik B ( M.Ö. 7000 kadar süren) olmak üzere iki evreye ayrılır. Bu dönemler Güneydoğu Anadolu’ da Batman’ da Hallan Çemi, Diyarbakır’ da Körtik, Urfa’da Göbekli Tepe, Nevali Çori, Akarçay Tepe ve Mezraa Teleilat, Malatya’ da Cafer Höyük; Orta Anadolu’ da Aksaray’ da Aşıklı Höyük, Musular, Konya’ da Pınarbaşı, Suberde, Karaman’ da Can Hasan III yerleşimlerinde temsil edilir. Kaynak: Anadolu’ da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ ya Yayılımı. Türkiye’ de Neolitik Dönem, yeni kazılar, yeni bulgular (Yayına Hazırlayanlar Mehmet Özdoğan- Nezih Başgelen) Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul ( 2007) Schmidt, K., Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı, Göbekli Tepe, En Eski Tapınağı Yapanlar. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul ( 2007) Vor 12.000 Jahren in Anatolien, Die ältesten Monumente der Menschheit. / 12.000 Yıl Önce Anadolu, İnsanlığın En Eski Anıtları. Badischen Landesmuseum Karsruhe (2007)