Osmanlı Devlet Teşkilatı

1 4.2.8. Dil, Edebiyat, Sanat Anahtar Kelimeler: Osmanlı tarihi, Osmanlı devlet teşkilâtı, Osmanlı memleket yönetimi, Toprak yönetimi, Ordu teşkilâtı, Osmanlılarda eğitim-öğretim, maliye, dil, edebiyat, sanat. Kuruluş devirlerinde Davud-ı Kayseri gibi büyük bir müderris yetişirken II. Murad’ın sonlarına kadar Türkçe resmî dil olarak kullanılmıştır. XIV. yüzyılın en önemli edebiyatçılarının arasında Ahmedî , ġeyhî , Sinan , Süleyman Çelebi ve Ahmed Daî ’yi sayabiliriz. Kuruluş devirlerinde yapılan sanat eserleri arasında Bursa’daki Ulu Cami , YeĢil Cami ve YeĢil Türbe ; Edrine’deki Muradiye Üç ġerefeli ve Eski Camiler zikredilebilir. Çinicilik, oymacılık, tezhib, nakkaşlık gibi güzel sanat dallarında da büyük ilerlemeler olmuştur. XV. yüzyılda yetişen ilim adamları arasında matematikçi Ali KuĢçu , Mirim Çelebi , devrin müderrislerinden Molla Güranî , Molla Zeyrek , Hocazâde , Hâtipzâde ’yi sayabiliriz. Devrin ünlü edipleri arasında Sinan PaĢa ile Ahmed PaĢa oldukça önemlidir. Fatih Sultan Mehmed de devrin şairleri arasındadır. Şiirlerinde Avnî mahlâsını kullanırdı. Mimar Ayaz , Mimar Kemaleddin ve Mimar Hayreddin Osmanlılar’ın ilk büyük mimarlarındandır. XVI. yüzyılın en büyük bilginleri arasında Zembilli Ali Cemli Efendi , Ġbni Kemal , Ebussud Efendi , Mirim Çelebi , Seydi Ali Reis ’i sayabiliriz. Matematik alanında Mirim Çelebi , tıp dalında Ahi Ahmed Çelebi yetiştiler. Dil ve edebiyat alanında ise Fuzulî , Bakî , Hayalî , Nev’i ve Lâmiî gibi divân şairleri, Kul Mehmed , Öksüz Dede gibi halk edebiyatçıları yetiştiler. Tarihçiler arasında Lütfi PaĢa , Hoca Saadeddin Efendi , Ali Efendi , Selânikî yetiştiler. Mimarlık alanında büyük Türk mimarı Koca Sinan yetişti. Ömrü boyunca 323 bina yapan Mimar Sinan’ın en önemli eserleri arasında ġehzâde Camii , Süleymaniye Camii , Edirne’deki Selimiye Camii , Mihrimah Sultan Camii , Rüstem PaĢa Camii ’ni sayabiliriz. Nakkaşlık, çinicilik, hattatlık, tezhiblik, mücellitlik gibi sanat dallarında da büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu dönem denizcilerinden Pirî Reis ’in “Kitab-ı Bahriye” adlı eseri ile Seydi Ali Reis ’in “Mir’at-ül Memâlik” adlı eserleri de oldukça önemlidir. XVII. yüzyılda yetişen Nef’i , ġeyhülislâm Yahya ve Nailî Türk klasik şiirinin en büyük şairleridirler. Felsefe alanında Nabi ve Nev’izâde Ataî , Türk halk edebiyatında Kuloğlu , ÂĢık Ömer , Gevherî , Karacaoğlan yetişmişlerdir. Bu devirde yaşamış olan büyük Türk bilgini Kâtip Çelebi ( Hacı Kalfa ), coğrafya dalında Cihan-nüma , bibliyografya dalında KeĢf’üz-Zünûn , Atlas Minor tercümesi gibi değerli eserler yazmıştır. Gene devrin büyük seyyahı Evliya Çelebi , tarih dalında Solakzâde , MüneccimbaĢı , Naima ’nın eserlerinden başka devlet teşkilâtı ve devlet düzeninde görülen bozuklukların düzeltilebilmesyile ilgili olarak kaleme alınan Koçi Bey Risalesi oldukça önemlidir. Bu dönemde yapılan Sultanahmet Camii Mimar Mehmed Ağa ’nın eseridir. Bu camide Mehmed Ağa klasik üsluptan ayrılarak yeni bir şekil vermeye çalışmıştır. Topkapı Sarayı’nda IV. Murad tarafından iki seferin hatırasına yaptırılan Bağdat ve Revan Köşkleri yalnızca XVII. yüzyılın değil, Türk sanatının en güzel örnekleridi. XVIII. yüzyılda ise Nabi , Nedim , Koca Ragıp PaĢa , Osmanzâde Talip , Fıtnat Hanım ve ġeyh Galib gibi edipler yetişti. Sanat eseri olarak bu devirden III. Ahmed ÇeĢmesi ve I. Mahmud ÇeĢmesi kalmıştır.