Osmanlı Tarihi

80 Yeniçeriler IV. Murad zamanında da iki kere isyan ettiler. Bu isyanların ilkinde Veziriâzam Hafız Ahmed PaĢa öldürüldü. IV. Mehmed zamanında çıkan isyan (1656) sonunda askerin öldürülmesini istediği devlet adamları Sultanahmet Meydanı’nda bir çınar ağacına asıldılar. Bu olaya Vaka-yı Vakvakiyye denir. Celâli Ayaklanmaları: Eyâletlerdeki yönetimin bozulması, vergi adaletsizliği, adalet sağlamakla görevli kadıların suiistimalleri devlete karşı duyulan güveni sarsmıştı. Savaştan sırasında ordudan kaçanların ise Anadolu’da eşkıyalığa başlamaları ve etraflarına gayrımemnun birçok kişiyi toplamaları sonunda yer yer ayaklanmalar baş gösterdi. Bunlar arasında Karayazıcı Deli Hasan , Canbulatoğlu , Kalenderoğlu , Abaza Mehmed PaĢa , Vardar Ali PaĢa , Abaza Hasan PaĢa önemlidir. Bu isyanlar kuvvetler veya elebaşlarına mansıplar vermek suretiyle ortadan kaldırılmaya çalışıldı. Eyalet Ġsyanları: Devlet otoritesinin zayıflaması sebebiyle, İstanbul ve Anadolu’daki isyanların yanı sıra eyaletlerde de birtakım isyanlar çıktı. Mısır, Trablus, Suriye, Hicaz, Eflak, Boğdan gibi bölgelerde sık sık ayaklanmalar oldu. Bu eyaletlerde birtakım yarı bağımsız idareler kuruldu. XVII. Yüzyılda Islahat Hareketleri Devlet otoritesini sağlamak için iş başına getirilen Kuyucu Murad PaĢa (1606-1611), Anadolu’da Celâlî ayaklanmalarının bastırılmasına çalıştı. 100.000’i aşkın Celâlî öldürüldü. Devlet otoritesini sağlamaya yönelik bu dönem geçici oldu. Murad Paşa’nın ölümünden sonra isyanlar daha şiddetli bir şekilde tekrar ortaya çıktı. Sultan II. Osman ( Genç Osman , 1618-1622), Hotin Seferi dönüşü, İstanbul’da içki yasağı koydu, meyhaneleri kapattı. Suçluları küreğe mahkûm etti. Şeyhülislâm Esat Efendi ’nin kızı ile nikâhla evlendi. Devlet işlerine sık sık karışan ilmiye sınıfının nüfuzunu kırdı. Kadı ve müderris tayinlerini Şeyhülislâm’ın elinden aldı. Bunların tahsisatını kıstı. Asker ocağının defterlerini kontrol ettirdi. Ocaklara kayıtlı olup da bulunmayanların tahsisatlarını kestirdi. Yeniçeri ve Sipahi Ocaklarının artık devlete bir yük olduğu kanaatine varan Genç Osman Anadolu’ya geçip kuvvet toplayarak bunları ortadan kaldırmak istedi. Ancak fikirlerini yakınlarına açması kendi felâketi oldu. 1622 yılında tahttan indirilerek öldürüldü. 1623-1640 yıllarında hükümdarlık yapan IV. Murad , ancak 1634 yılından sonra gerçek iktidar ele geçirebildi. Bu tarihte Sinan Paşa Köşkü’nde bir ayak dîvanı toplayarak Yeniçeri ve Bölük Ağaları’nın kendisine itaat edeceklerine dair yemin ettirdi. Daha sonra saltanatının ilk yılarlında çıkan isyanda Veziriâzam’ı Hafız Ahmed PaĢa ’nın ölümünden sorumlu tuttuğu Sadrazamı Topal Recep PaĢa ’yı idam ettirdi. Gene isyancılarla işbirliği yaptığı gereçesiyle Osmanlı tarihinde ilk defa olarak devrin Şeyhülislâmını da idam ettirdi. Meyhane ve kahvehaneli kapattırdı. Tütün ve içki yasağı koydu. Uymayanları ve şüpheli kişileri merhametsizce ortadan kaldırdı. Daha sonra Anadolu ve Rumeli tımarlı sipahilerinin yoklamasını yaptırarak tımarların gerçek sahiplerine, sipahi çocuklarına verilmesini sağladı. Daha geniş ıslahat yapılması gerekliliğine inanan IV. Murad devlet ileri gelenlerinden rapor istedi. Bu raporlar içinde bilhassa Koçi Bey ’in hazırladığı rapor ( Koçi Bey Risalesi ) oldukça önemlidir.