Osmanlı Tarihi

87 4. 2. 1. 14. XVIII. Yüzyılda Osmanlı Ġmparatorluğu Anahtar Kelime: Osmanlı tarihi, Osmanlı devlet teşkilâtı, Osmanlı memleket yönetimi, Toprak yönetimi, Ordu teşkilâtı, Osmanlılar’da eğitim-öğretim, maliye, dil, edebiyat, sanat. Osmanlı-Rus SavaĢları (1711) İstanbul Antlaşması’yla Azak Kalesi ’ne sahip olan Rusya’nın başında bulunan Çar I. Petro ( Deli Petro , Büyük Petro ) ülkesinin bilim ve teknikte ilerlemesi için elinden gelen her türlü çabayı sarf etmişti. Sen Petersburg şehrini de Baltık Denizi kıyılarında kuran odur. Daha sonra açık denizlere çıkmak için batıda İsveç güneyde ise Osmanlı İmparatorluğu’na karşı bir yayılma politikası izlemeye başladı. Ancak İsveç Kralı DemirbaĢ ġarl üstü üste Deli Petro ’yu yendi. Çer I. Petro “yenile yenile yenmesini öğreneceğim” düşüncesiyle hareket ederek Demirbaş Şarl’ı Poltova SavaĢı ’nda ağır bir yenilgiye uğrattı. Yaralı vaziyette Demirbaş Şarl Türk topraklarına sığındı. Bunu bahane eden Rus kuvvetleri sınır boylarında Türk köy ve kasabalarını yakıp yıktılar. Kırım Hanı Ruslar’ın yaptığı tahribatı merkeze bildirdi. Toplana dîvan Rusya’ya karşı savaş açılması kararını verdi. Sadrazam Baltacı Mehmed PaĢa komutasındaki Türk ordusu Prut Nehri bataklıklarında Falcı köyü yakınlarında Rus kuvvetlerini kuşattı. Şiddetli bir savaş için Yeniçerilere güvenemeyen Sadrazam, çok zor durumdaki Deli Petro’nun barış teklifini kabul ederek, Prut Antlaşması’nı imzalayıp geri çekildi (1711). Prut Antlaşması ile Azak Kalesi’ni tekrar Osmanlı Devleti ele geçirdi. Bunun dışında Demirbaş Şarl’ın ülkesine dönmesi, Rusya’nın İstanbul’daki daimî elçisini geri çekmesi gibi çok hafif maddelerin dışında elle tutulur bir sonuç alınamamıştı. Prut Antlaşması’nı imzalayan Baltacı azledilerek idam olundu. Osmanlı-Venedik ve Osmanlı-Avusturya SavaĢları (Pasarofça BarıĢı) Karlofça Antlaşması ile kaybedilen toprakları geri almak isteyen Osmanlı devlet adamları Rusya’nın Prut’ta yenilmesi, Avusturya’nın Veraset Savaşları’ndan yorgun çıkması gibi sebepleri göz önünde tutarak Sadrazam Damat Ali PaĢa komutasında sefere karar verildi. 1715 yılında Venedikliler’e savaş açıldı. Damat Ali Paşa komutasındaki Türk kuvvetleri Mora Yarımadası’ndaki Venedikliler’i ağır bir yenilgiye uğratarak buraları tekrar ele geçirdiler. Girit Adası’ndaki Venedikliler’in eline geçen bazı iskeleler de geri alındı. Korfu Adası’nı da kuşatan Osmanlılar’ın bu ani başarıları karşısında Avusturya telaşlandı. Bir ültimatomla Osmanlı Devleti’nin Karlofça Antlaşması’na aykırı davrandığını iddia etti (1716). Bunun üzerine Avusturya’ya savaş açıldı. Damat Ali Paşa, Prens Öjen komutasındaki Avusturya ordusu ile Macaristan’da Petervaradin denilen yerde karşılaştı. Ancak Yeniçerilerin kaçmaya başlaması üzerine Türk ordusu bozuldu. Bozgunu önlemek isteyen Damat Ali Paşa kuvvetleriyle ileri atıldıysa da vurularak şehit oldu. Avusturya orduları bundan sonra bütün Banat’ı ele geçirdiler, Belgrat’a girdiler. Yeni Sadrazam NevĢehirli Damat Ġbrahim PaĢa , Karlofça’dan sonra oldukça ağır ikinci barış antlaşmasını yaptı. 1718 Pasarofça AntlaĢması ile Banat, Küçük Eflak, Belgrat, Sırbistan ve Bosna’nın kuzeyi Avusturya’ya bırakıldı. Mora Osmanlılar’da kaldı. Arnavutluk ve Hersek kıyılarındaki bazı kaleler Venedikliler’de kaldı. Osmanlı-Ġran ĠliĢkileri Pasarofça Antlaşması’nı takiben İran’la savaş başladı. Savaşın sebebi, ġah Hüseyin ’in zulmüne karşı Sünnî Müslümanlar’ın Osmanlı Devleti’ne başvurarak yardım istemeleridir. Bu sırada Şah Hüseyin Afganistan taraflarında Mahmud adlı bir kabile başkanına esir düştü. Mahmud İran’ın büyük bir bölümünü ele geçirdi. Ruslar da Derbent ’i aşarak İran