Paleolitik Çağ

1.1.2.1. Orta Paleolitik Kültürler Anahtar Kelimeler: Musteriyen kompleks, uç, kenar kazıyıcı Orta Paleolitik endüstrileri, Moustérien (Musteriyen) kültüre bağlanırlar. Musteriyen adını Fransa’da Dordogne (Dordoyn) bölgesinde bulunan ve küçük bir sığınak olan Le Moustier (Mustiye)’den almıştır. 1865 yılında burada kazılara başlayan E.Lartet, yüzeylerinin birinin düzeltilenmesiyle (rötuşlanmasıyla) elde edilmiş olan uçların bolluğu ile nitelenen bir endüstriyi gün ışığına koymuştur. 1872 yılında ise G.de Mortillet, bu endüstriyi moustérien (musteriyen) olarak adlandırmıştır. Bu adlandırma bilim dünyasında kabul görene kadar söz konusu kültürden Moustier Çağı olarak söz edilmiştir. Musteriyen alet topluluğu çok çeşitli değildir. Daha çok aşölyen süresince görülen formları kapsar. Ancak musteriyeni alt Paleolitik kültürlerden ayıran en önemli özellik, bu aletlerin özenle yontulmuş ince yongalar üzerine yapılmış olmalarıdır. Kimi sitlerde aletler lövalva tekniği ile üretilmiş olan yongalar üzerine de yapılmışlardır. Aletlerin düzelti biçimlerinde olduğu gibi, tiplerinin birbirlerine orantıları da bir buluntu yerinden diğerine göre farklılıklar göstermektedir. Bu karmaşık durum, D.Peyrony’nin çalışmaları sayesinde açıkça ortaya konmuştur. Daha sonraları F.Bordes kendi kazı yerlerinin buluntu yerlerine istatistik yöntemlerini uygulayarak musteriyen endüstrilerin kronolojik ve tipolojik tanımlarına yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu çalışmayla Musteriyen’in, kültürel grupların çatallaştığı geniş bir kompleks olduğu ortaya konmuştur. Bu kompleks içinde uçlar, kenar kazıyıcılar, sırtlı bıçaklar, çontuklu ve dişlemeli aletler, hemen hemen bütün musteriyen evrelerde tekrarlanan ortak tiplerdir. Tiplerin birbirlerine oranları ve düzelti (rötuş) tiplerinin farklılıkları dikkate alınarak Batı Avrupa için; Tipik Musteriyen, Aşölyen Gelenekli Musteriyen, Dişlemeli Musteriyen, Kina (Quina) Tip Musteriyen ve Ferrasi (Ferrassie) Tip Musteriyen olmak üzere beş büyük endüstri grubu saptanmıştır. Dünya genelinde bunlardan en yaygın olanı, Tipik Musteriyen’dir. Tipik Musteriyen; yassı yongalar üzerine yapılmış olan kenar kazıyıcıların ve uçların bolluğu ile nitelenir. Bazı merkezlerde Lövalua tekniğ de az çok yoğun olarak kullanılmıştır. Aşölyen Gelenekli Musteriyen; yonga üzerine yapılmış aletlerin yanı sıra, “yürek biçimli iki yüzeyliler”in varlığıyla nitelenir. Nitelik ve nicelik yönünden üst Paleolitik’te artış gösterecek olan ön kazıyıcılar, taş kalemler, taş delgiler ve sırtlı bıçaklar bu endüstrinin alet repertuarını tamamlamaktadır. Dişlemeli Musteriyen, dişlemeli ve çontuklu aletlerin oranlarının uç ve kenar kazıyıcılarınkinin zararına gelişmesiyle nitelenir. Kina Tip Musteriyen; kalın yongalar üzerine basmak pulcuklu düzeltilerle şekillendirilmiş, çoğu kez dışbükey kullanım kenarları gösteren kenar kazıyıcıların varlığıyla nitelenmektedir. Fransa’da Charente (Şarent) bölgesinde ilk kez saptandığı için buna Charentien (Şarentiyen) de denilmektedir. Ferrasi Tip Musteriyen; Fransa’da Dordogne (Dordoyn) bölgesindeki La Ferrassie