Paleolitik Çağ

1. 1. 1. 1. Alt Paleolitik Kültürler Anahtar Kelime: Kronoloji, alet, evreler. Paleolitik kronolojisinin temeli, Fransa’daki buluntu yerlerinden (sitlerden) ele geçmiş olan koleksiyonların uzun yıllar boyunca incelenmesi ve sınıflandırılması sonucunda atılmıştır. Dolayısıyla alt Paleolitik kültürlerin (endüstrilerin) kronolojisi de bu çerçevede oluşturulmuştur. Birçok kronoloji denemesi yapıldıktan sonra, bugün artık alt Paleolitik’te yontuk çakıl kültürünün dışında, “iki yüzeyli alet içeren alt Paleolitik kültürler” ve “yongalı alt Paleolitik kültürler” olmak üzere iki endüstri grubunun varlığı kabul görmektedir. İki yüzeyli alet içeren kültürler Abbévillien (Abeviliyen), Acheuléen (Aşölyen) ve Micoquien (Mikokiyen)den; yongalı alt Paleolitik kültürler ise Clactonien (Klaktoniyen)), Tayacien (Tayasiyen) ve Levalloisien (Lövaluaziyen)den oluşmaktadır. İngiltere’de Clacton-on-sea (Essex)’de bulunmuş olan klaktoniyen’in dışındaki diğer kültürler adlarını, Fransa’da ilk kez saptandıkları sitlerden almışlardır. Alt Paleolitik kültürleri oluşturan endüstri öğeleri, dünya genelinde benzer karakteristik çiziler ve formlar gösterdiklerinden bütün dillerde aynı adlandırmalar kullanılır. Anadolu için de aynı terminoloji kullanılmaktadır. Klaktoniyen, yongaların elde ediliş biçimiyle nitelenen bir kültürdür. Bu ise, örs üzerinde yongalama tekniğidir. Üzerinden yonga alınacak yumru ya da çekirdeğin, yere konulmuş bir kaya bloğuna çarpılması yoluyla uygulanır. Burada yongalama aracı olan vurgaç, devinimsizdir. Tayasiyen, klaktoniyen teknikle elde edilmiş olan küçük ve kalın yongalar üzerine yapılmış olan kenar kazıyıcı, çontuklu ve dişlemeli aletlerden oluşan bir endüstri topluluğuyla nitelenir. Bazı yataklarda bu aletlere Tayak (Tayac) uçları da eşlik eder. Lövalua endüstrileri nitelendiren Levallois (Levalua) tekniği, özelleşmiş bir yonga üretim tekniğidir. Yontulmadan önce şekli çekirdek üzerinde tasarlanmış olan yonga, dilgi ve uçların üretilmesinde kullanılmış bir tekniktir. Bu teknik orta aşölyenden başlar, orta Paleolitik boyunca gelişerek devam eder. Abbeviliyen, büyük çıkarımlarla (yontularla) işlenmiş, kaba, kenarları yılankavi iki yüzeylilerle nitelenen bir kültürdür. İki yüzeyliler, üzerlerinde çoğu kez yapıldıkları yumruların doğal yüzeylerinden bir parça taşırlar. Abbeviliyen’e kesin olarak bağlanan merkezler görece az sayıdadırlar. Aşölyen, alt Paleolitik’in temel kültürel bir topluluğudur. Adını, Fransa’da Amiens’in bir kazası olan Saint-Acheul’den almıştır. 300 bin yıldan fazla sürmüştür. Abeviliyen’de olduğu gibi, tipik aletler yine iki yüzeylilerdir (bifas = el baltası). Bu aletler Aşölyen’in alt, orta ve üst evreleri boyunca gitgide daha düzgün ve yassı formlara dönüşmüşlerdir. Mikokiyen geç ya da son Aşölyen’in endüstriyel bir topluluğudur. Bu kültür, izlediği Aşölyenden “Mikokiyen tip” olarak adlandırılan, kalın dipli, hafifçe içbükey kenarlı,