Reklamcılık Tarihimizde Halk Kültürünün Görünümleri

263 REKLAMCILIK TARİHİMİZDE HALK KÜLTÜRÜNÜN GÖRÜNÜMLERİ Cem PEKMAN 1 Türkiye’de reklam-halk kültürü ilişkisine eğilen akademik çalışmalar genellikle halk kültürü, edebiyat, iletişim, müzik alanlarından araştırmacılar tarafından yürütülmüştür. Bunlar içinde halk kültürünün çeşitli unsurlarının reklamlardaki kullanımına ilişkin güncel tarama çalışmaları (Akova, 2011; Aytekin, 2012; Aydın, 2007; Boyraz, 2001; Candemir, 2007; Canpolat ve Özkısaç, 2016; Elden, Aktuğlu ve Özdem, 2014; Fidan, 2014; Karadaş, 2012; Korkmaz, 2008; Ungan, Cevher ve Kurt, 2016), tekil reklamlar yahut kampanyalar üzerine halk kültürü bağlamında yapılmış bir kısmı eleştirel nitelikteki çözümlemeler (Akyol, 2010; Aygün, 2006; Bal, 2014; Buğra, 2006; Ço- ban, 2010; Günaydın, 2006; Kebeli, 2006; Özdemir, 2010; Özünel, 2014; Rahimguliyev, 2006; Tuğcu, 2006; Uyanık, 2006; Yeşil, 2006) ve bireycilik, tüketim kültürü, küreselleşme, toplumsal/ kültürel değişim gibi olgular çerçevesinde halk kültürü ile reklam ve medyanın ilişkisini irdeleyen çalışmalar (Aktuğlu ve Eğinli, 2010; Başfırıncı, 2011; Özdemir, 2001; Riley, 2006; Seçkin, 2017; Seyidov, 2014) bulunmaktadır. Bu çalışmada reklam tarihimize bütünlüklü bir şekilde bakılarak, Türkiye’de reklamcılığın gelişim çizgisi üzerinde halk kültürü ile kurduğu ilişkinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bunun için ülkemiz reklamcılığının tarihi, Cumhuriyet öncesi dönem, devletçi kalkınma dönemi, liberal kalkınma dönemi ve neo-liberal/post-modern dönem olmak üzere dört evreye ayrılmıştır. Her bir evrede öne çıkan reklam ve kampanyalar arasında halk kültürü ile çeşitli biçimlerde ilişki kurduğu düşünülenlerden bir seçme ve değerlendirme yapılmış ve çalışma amacı doğrultusunda çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır. Son olarak içinde bulunduğumuz neo-liberal/post modern evre için, önceki evrelere dair bulgu ve birikime de yaslanarak, reklam-halk kültürü ilişkisi bağlamında bir sınıflan- dırma önerisi getirilmiştir. 1. Cumhuriyet Öncesi Dönem Osmanlı’da reklamcılığın Türkçe gazetelerin yayıma geçmesi ve gelişim göstermesine pa- ralel olarak kabaca 19. yüzyılın ikinci yarısında başladığı söylenebilir (Koloğlu, 1999). Ancak bu yıllarda gerek hacim, gerek içerik, gerekse ticari yapılanma bakımından bir reklam sektöründen 1  Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi