Reklamcılık Tarihimizde Halk Kültürünün Görünümleri

264 Cem PEKMAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı söz edilemez; bu dönemin reklamlarını eskiden olduğu gibi ilan olarak anmak yerinde olacaktır. İncelememizin bu kısmı, Cumhuriyet öncesi ilanları örnekleyen kapsamlı bir derleme üzerinden yapılmış; İstanbul Ticaret Odası’nın yayınlamış olduğu İlan-ı Ticaret (2012) isimli eserde yer alan toplam 282 adet ilan taranarak halk kültürüne ilişkin göstergeler tespit edilip değerlendirilmiştir. Kaynak eserdeki ilanların büyük kısmı 20. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlenirken, halk kültürü göster- geleri taşıyanların tamamının bu çeyrekte yayınlandığı görülmüştür. Taramanın ilginç bulgusu, bazıları bir hayli de zorlama olarak ancak 8 adet ilanda halk kültürü izlerine rastlanılmasıdır. Dolayısıyla, yine kaba bir hesapla yüz ilanın üçünde halk kültüründen izler bulunmuştur. Elbette, kaynak eser üzerinden yaptığımız tarama dönemin genelini kapsayan kesin bir sonuç verme- mekte ancak yeterli ve beklentimize uygun bir kanaat sunmaktadır: Cumhuriyet öncesi ilancılık esasen dışa açılma, batılılaşma, kentleşme, ithalat ve tüketimin artışı gibi gelişmeler üzerinde şekillenmiştir. Tüketen değil kanaat eden, israf ve gösterişi ayıplayan, tevekkül sahibi, dar gelirli, yerel, içe kapalı yerleşik kültürel ve toplumsal yapının kırılması ilancılığın başlıca hedefi olsa gerektir. Dolayısı ile bu dönem ilanlarında yerleşik halk kültürüne ve halkın gelenek göreneğine ait unsurların kullanılması yerine, bunların yenilenmesi, değiştirilmesi, giderilmesine yönelik bir yaklaşım beklenebilir. Tarama neticesinin bu beklentiyi doğruladığı kanaatindeyiz. Cumhuriyet öncesi dönem için tespit edilen örnekler şöyledir: a. Saç Tezyinat İdarehanesi (Kadınlar Dünyası, 1914) Hanımefendiler saçlarınızı nerede tezyin ettiriyorsunuz? Beyoğlu’nda Cadde-i Kebir’de Tokatlıyan Gazinosu karşısında Jezars İdarehanesi’ne kaim olan Mösyö Keller’e müracaat ediniz. Anılan idarehane Paris’in son moda her nevi postiş ve takma saçlarını hazır eder, saçlarınızı her nevi boyalarla boyar.