Somut Olmayan Kültürel Mirasın Temsil Ve Tescili Hakkında Medyadaki Tartışmalar Üzerine Bir Değerlendirme

321 Somut Olmayan Kültürel Mirasın Temsil ve Tescili Hakkında Medyadaki Tartışmalar Üzerine Bir Değerlendirme Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Çalışmaları Sözleşme’nin uluslararası toplumda ve medyada ön plana çıkmasına en çok katkı sağlayan araç olan Temsilî Liste’nin tam da bu özelliği nedeniyle ülkelerin millî görünürlüklerini sergilemekten hoşlandıkları bir sahne olduğu da vurgulanmalıdır. Temsilî Liste’nin, miras unsurları için fikrî mül- kiyet hakları vasıtasıyla hukuki bir koruma temin etme veya onlara imtiyazlı bir konum tahsis etme amacı taşımadığı ve temel olarak uluslararası barış ve anlayışı kültür, bilim ve eğitim aracılığıyla hâkim kılmayı amaçlayan UNESCO’nun böyle bir yetkisinin de bulunmadığı bilinmektedir. Sözleşme’deki hükümlerin uygulanması konusunda rehber ilkeleri içeren Uygulama Yö- nergesi’ndeki bazı maddeler somut olmayan kültürel mirasın temsili hususunda kayda değer bilgiler içermekte ve Temsilî Liste’nin kendi bağlamında yorumlanabilmesi için kılavuzluk etmek- tedir. Yönerge’nin 13. maddesi Sözleşme’ye taraf olan devletleri, bir miras unsurunun birden fazla devletin egemenlik alanında bulunduğu durumlarda, çok uluslu dosyalar sunarak işbirliği yapmaya çağırmaktadır. 86. madde ise taraf devletlerden, özellikle ortak miras unsurları söz konusu olduğunda topluluklar, uzmanlar ve araştırmacılar arasında bölgesel düzeyde bağlantı kurulmasını sağlayacak ortamların geliştirilmesini talep etmektedir. Bu belgenin 87. maddesi ise taraf devletleri, kendi arşivlerinde başka bir ülkenin toprağında mevcut olduğunu bildikleri miras unsurlarına ait bilgi ve belgelere ulaştıkları takdirde, bunları ilgili ülkeyle paylaşmaya davet et- mektedir. Bu bilgi ve referans noktalarından devam edildiğinde, Sözleşme’de ve Sözleşme’ye bağlı diğer belge ve mekanizmalarda miras tanımlanırken veya taraf devletler kendi kültürel mi- raslarının Temsilî Liste’ye dâhil edilmesi için adaylık dosyaları hazırlarken “eşsiz, orijinal” gibi sözcüklerin kullanılmamasına azami derecede dikkat edilmektedir. Dolayısıyla Sözleşme’nin; ülke ve toplulukların kültürel mirasları arasında eşitliği gözettiği, hiyerarşi kurulmaması için bazı önlemlerin alındığı, coğrafi kökenine bakılmaksızın bu kapsama giren bütün bilgi, beceri, pratik, inanış ve sembollerin aynı şekilde değerli görüldüğü ve nihayetinde ülkeler arasında imtiyaz sa- hipliği üzerinden herhangi bir miras paylaşımı yapılmadığı ifade edilebilir. Ayrıca, somut olmayan kültürel mirasın, yaşayan bir miras olarak grup, topluluk ve ülkeler arasındaki etkileşimden (sa- vaş, göç, ticaret vb.) etkilendiği ve zamanla dönüşüme uğramaya açık olduğu kabul edilmektedir. Bu etkileşimlerin kabulüyle şekillenmiş olmanın bir neticesi olarak birçok maddesinde uluslara- rası ortaklığı, dayanışmayı, kültürel çeşitliliği ve mirasa saygıyı vurgulayan Sözleşme’de, taraf devletlerarasında uyuşmazlık veya çatışma başlatma potansiyeli taşıyan hiçbir hükmün olmadığı görülebilmektedir. Tescil ve temsil kavramlarının bu çalışma bağlamında ne ifade ettiğine değinildikten son- ra, bu çalışma kapsamındaki örneklere yer verilerek medyadaki temsil ve tescil tartışmaları de- ğerlendirilebilir. Temsilî Liste’de kültürel miras unsurları hakkındaki haberlerde ağırlıklı olarak Türk medyası incelenmiş olmakla birlikte sahiplik tartışmalarının içeriğini bölgesel medya dü- zeyinde karşılaştırabilmek ve bakış açıları arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit edebilmek amacıyla Ermenistan ve Yunanistan medyasına da yer verilmiştir. Bu konudaki tartışma ve çekiş- melerin yalnızca Türk, Ermeni veya Yunan medyasına özgü olmadığı ve birçok ülkede, özellikle birbirine komşu ülkeler arasında sahiplik iddialarını işleyen benzer haberlerle karşılaşıldığı da hatırlatılmalıdır. Çalışma kapsamında incelenen haberler, 2009-2016 yılları arasında Türkiye tarafından