Toplumsal Araştırmaların Nesnesi Olarak Yemek ve Mutfak

81 TOPLUMSAL ARAŞTIRMALARIN NESNESİ OLARAK YEMEK VE MUTFAK Prof. Dr. Hayati BEŞİRLİ 1 İnsanın yeryüzündeki egemenliği alet yapma ve bu aletler ile doğayı kontrol altına alma becerisine dayanmaktadır. Bu becerisini kullanarak kendi yiyeceğini üretim alanında başarılı ola- bilmiş tek canlı türü insan olmuştur. İnsanın bu özellikleri tükettiklerinden fazlasını üretebilmeleri- ni ortaya çıkarmış, bu da mikro çevre sömürücüsü bir toplumsal yapının dönüşümünü beraberin- de getirmiştir. Aksi durumda insanlar için hareket halinde olmak ve beslenmek için sürekli olarak yer değiştirmekten başka çaresi olmayan bir durum söz konusu olabilecekti. Buna uygun olarak insanlığın ilerlemesindeki başlıca dönemler varlık sürdürme kaynaklarındaki bu gelişmelerce be- lirlenmiş ve biçimlendirilmiştir (Morgan, 1986: 90). Yemek ve mutfak üzerine yapılan çalışmalar kültür ve toplum arasındaki karmaşık ilişki- leri inceleyen, disiplinler arası bir çalışma alanını oluşturmaktadır. Yiyecek çalışmaları, yemeğin kendinin çalışması değildir. Bu özelliği ile veterinerlik, ziraat ve gıda mühendisliği alanlarından veya gastronomi ve mutfak sanatlarına ilişkin uygulamalı alanlardan ayrılmaktadır. Bu kapsamda yiyecek çalışmaları besinin üretimi veya sunumu süreçlerini aşan kültürel unsurları içine alan bir özellik ortaya koyar. Bu yiyecek ve kültür ilişkisi sanat, sosyoloji, eğitim, ekonomi, sağlık, sosyal adalet, eğitim ve sağlık gibi alanları kapsayan edebiyat, antropoloji ve tarih ve halkbilimi gibi çok disiplinli bir bakış açısı kazandıran çeşitli perspektiflerden incelenmektedir (Almerico, 2014:2). Yiyecek araştırmaları insan, toplum ve yiyecek ilişkisine odaklanır. Bu odaklanmanın merkezinde insanların ortaya koydukları davranış örüntüleri yer alır. Toplumsal yapının davranış örüntülerinden oluştuğu kabul edildiğinde yiyecek birey ve toplum üçlemesi toplumun yapısal özelliklerin ortaya çıkarılması sürecinde önem kazanır. Bu üçlü ilişkiye dayanarak üretilen bilgiler insan ve doğa ilişkisinin ortaya konulmasının yanı sıra insanın diğer insanlarla olan ilişkilerinin anlaşılması sürecini de belirler. Hatta biraz daha ileri gidersek insan Tanrı arasındaki ilişkiyi yiye- 1 Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü.