Tunç Çağları

1.5.2.1.4. Din Çivi yazılı belgelerde, yerlilerin ve Asurluların dinleri hakkında da çok detaylı bilgi yoktur. Metinlerde, “Assur-malik” gibi tanrılı şahıs adlarından, tapınaklardan, rahiplerden, tapınak eşyasından söz edilmesi, yerli ve Assurlu tanrıların birbirinden ayrılmasına yardımcı olmaktadır. Asur tanrıları arasında adları en çok geçenler başta Aššur olmak üzere, Fırtına Tanrısı Adad, Batının Tanrısı Amurru, Gök Tanrısı Anum, Bilgelik ve Sular Tanrısı Ea, Ay Tanrısı Sin, Savaş ve Aşk Tanrıçası İštar’dır. İyi tanınan Asur tanrılarının yanında, çok az sayıda yerli tanrı adları da geçmektedir. Bunlardan bazıları: Hariharri, Ana, Kubabat, Hikiša, Parka, Nipaš, Aškašipa ve Tuhtuhanu’dur. Metinlere göre, bütün karum larda, Asur’un baş tanrısı Aššur adına yapılmış bir tapınak vardır. Ayrıca, metinlerde özellikle yemin metinlerine önem verilmesi, Kaniş Karum u’nda bir yemin tanrıçasının kutsandığını düşündürmektedir. Tapınağa değerli madenlerin ve lüks kumaşların adandığı da yazılıdır. Adakların iyi kullanılmadığı, belirli süre içinde sunulmadığı hallerde, tanrılar sorumluları hasta eder, cinler çarpardı. Ticari şirketler gibi çalışan tapınaklar, sahiplerinin isimlerine göre ayrılmış bu değerli malları, iş seyahatlerinin finansmanı için muhafaza ediyorlardı. Asur’da tapınakların ülke dışı ticarete katıldıklarına ve tapınak yatırımlarına işaret eden belgeler de vardır. Çivi yazılı belgelerde rahibeler, kutsal fahişeler, tapınak esirleri ve şarkıcılardan da söz edilir. Dua ve beddua etmek, mutluluk dilemek, tanrıya hediye sunmak, yemin etmek eylemleri de kaydedilmiştir. Yazılı belgeler dışında, arkeolojik bulgular da bu dönem dini inançları hakkında bilgi vermektedir. Özellikle Kültepe’de bulunmuş mühür, mühür baskıları ve heykelciklerden Anadolulu ve Asurlu tanrılar hakkında bilgiler ediniyoruz. Kazılarda bulunan ve ailelerin koruyucu tanrıları olarak kabul edilen kurşun figürinler ve onların taş kalıpları, tanrıların kutsal hayvanlarını temsil eden yerli yapım hayvan biçimli içki kapları (ritonlar), baş tanrıçanın çeşitli malzemelerden yapılmış heykelcikleri, dini inançların ayrıntılarını gösterir. Çeşitli üsluplarda işlenmiş mühürlerde, tapma sahnelerine, mitolojiye geniş yer verilmiştir. Çoğu tapma sahnesinde tapan, tahtına oturmuş tanrıya veya tanrılaşmış krala, koruyucu tanrının eşliğinde tapmaktadır. Anadolu grubunda yapılmış mühürlerin ele geçen baskılarında yerli tanrıların çeşitli tasvirleri görülür. Ancak sembolleriyle tanıdığımız yerli tanrı ve tanrıçaların adlarını tespit etmek çok zordur. Bu tanrılar arasında, “Fırtına Tanrısı”, “Kırların Koruyucu Tanrısı” gibi, daha sonraki Hitit döneminin önemli tanrılarının prototiplerini temsil edenler de vardır. Bu gruptaki mühür baskılarında yerli tanrıların yanında metinlerde adı geçenlerden başka, Mezopotamya tanrılar topluluğunun önemli tanrıları Şamas, Ea’nın veziri iki yüzlü Usmu, Amurru, Babil’in baş tanrısı Marduk’un tasvirleri de vardır. Bu çağda dinin öteki unsurlarını arslan adam, koyun adam, kuş adam, grifon, dişi veya erkek sfenks, kadın, erkek ve keçi başlı balıklar, insan veya insan başlı veya çift