Türk Halk Edebiyatı

33 Mevlana’nın Mesnevi’sinde Yılan ve Ejderha Motifi Türk Halk Edebiyatı “Putların anası nefsinizin putudur. Çünkü o put yılan, bu put ejderhadır.” 44 Bu kötü nefsin öldürülmesi gerektiğine de özellikle vurgu yapan Mevlana, bunun gerçek- leşmesi için bir mürşidin ne kadar önemli bir rolde olduğunu da belirtmiştir: “Taşla tepelenme belâsından kurtulsun diye yılanın zehirli dişini sökersin ya! Nefsi, pirin gölgesinden başka hiçbir şey öldürmez. O nefis öldürenin eteğine sımsıkı sa- rıl.” 45 Yılan ve ejderha, Mesnevi ’de kötü insanları ve onların eylemlerini ifade etmek için de kullanılmıştır: “Neye ağlıyorsun, söyle. Yaptıkları işlere mi? O gidişleri kötü kin askerine mi? Onların paslı karanlık gönüllerine mi, yılan gibi zehirli dillerine mi?” 46 “Gönül dilerse gözler; zehrin, yılanların bulunduğu tarafa gider; gönül dilerse baktığı şey- lerden ibret alır.” 47 “Hileler, tedbirler ejderha ise Tek Allah önünde hepsi de hiçtir!” 48 “Yüz binlerce “ Lâhavle” okuyan Şeytan’a bak; ey Âdem, iblisi gör, bak nasıl yılanda giz- lenmiş!” 49 Yılan ve ejderha, Mesnevi ’de dünya malı, cehennem, ölüm, kaza ve kader, şeytan, hırs, şehvet vb. gibi çeşitli kavramlara teşbihle de kullanılmıştır. Bu kavramlar genellikle olumsuzdur: “Şehvet yılanını önceden öldür. Yoksa hemencecik ejderhalaşır.” 50 “Şehvet hırsı yılandır, mevki hırsı ejderha” 51 “Yılanın zehiri, yılana hayattır, insanaysa ölüm!” 52 “Yine böyle Rabb’imiz, bu rüzgârı Âd kavmine ejderha yaptığı hâlde yine aynı rüzgârı; müminlere rahmet, hayat ve emniyet verici bir hâle getirmişti” 53 “O yılana, akrebe benzeyen sözlerin yılan ve akrep olur da seni kuyruğundan yakalar.” 54 44  Mesnevi , 1. Defter, 773. 45  Mesnevi , 2. Defter, 2527-2528. 46  Mesnevi , 1. Defter, 2562-2563. 47  Mesnevi , 1. Defter, 3565. 48  Mesnevi , 3. Defter, 969. 49  Mesnevi , 2. Defter, 257. 50  Mesnevi , 2. Defter, 3472. 51  Mesnevi , 5. Defter, 517. 52  Mesnevi , 4. Defter, 68. 53  Mesnevi , 1. Defter, 3337. 54  Mesnevi , 3. Defter, 3475.