Türk Halk Edebiyatı

39 MASALLARIN KÖKENİ MESELESİ ÜZERİNE BAZI GÖRÜŞLER Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN 1 GİRİŞ Hazreti Âdem ve Hazreti Havva’nın Allah’ın emrine uymamaları üzerine cennetten uzak- laştırılmasıyla birlikte edebiyat metni de oluşmaya başlamıştır. Bu olayın iç yüzü ikili tarafından bilinirken ve mukaddes kitaplara da olduğu gibi yansımışken, kültürde de iskeleti bozulmadan pek çok anlatının oluşmasına sebep olmuştur. Nasıl ki kar taneciklerinden çığ oluşuyorsa; söz- lü metinler de “Köyün aşağı yanında bir yalan söyledim, yukarı yanında kendim de inandım.” sözünde olduğu gibi artmış, sonra da varyantlaşma sonucu farklı ürünler ortaya çıkmıştır. Böy- lece günümüzdeki söylemiyle “ilkel insanın düşünce yapısı” olarak tanımlayabileceğimiz mitoloji bilimi, daha sonra da “mitle nağılın izdivacından” destan, halk hikâyesi, efsane, fıkra gibi metinler oluşmuştur. Yazının icadına kadar sözlü olarak anlatılan metinlere her anlatıcı yenilerini eklemiş- tir. Bunlardan toplumu çok derinden etkileyenler yaşama şansı bulurken, bir kısmı unutulmuştur. Kısacası yazı icat edilmeden önce var olan sözlü kültür büyük ölçüde kaybolmuş az bir kısmı ise motif adını verdiğimiz tortular vasıtasıyla günümüze kadar ulaşmıştır. Bu bildirimizde ilk sözlü kültür ürünlerinin ve bazı kavramların tanımlarını yapmayacağız. Yine bu bildirimizde bizden önce yapılanları tenkit etmek gibi bir niyetimiz de yok. Bizim yaptığı- mız iş; “İlmi yeni nesiller tamamlar” diyen Fuad Köprülü’nün vasiyetini yerine getirmekten başka bir şey değildir. Türk masal araştırmalarının geçmişi çok eski değildir. Her ne kadar Turfan Kazıları’nda- ki metinlerin okunmasıyla ortaya çıkan Altun Yaruk, Kuanşi İm Pusar, Prens Kalyanamkara ve Papam Kara, Uygurika, Turkish Turfan Tekste gibi metinlerde masal motifleri varsa da masal tipi demeye uygun bir anlatı yoktur. Eğer Billur Köşk Masallarını kenarda tutarsak Uygurlardan sonra sözlü kültürün en önemli anlatısı olan masallarla ilgili metin bile yayınlanmamıştır. Olayların daha 1 Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı öğretim üyesi. Meram-Konya. abalptekin@yahoo.com