Türk Halk Edebiyatı

421 Mizah-Fıkra ve Katmerli Fıkralar Türk Halk Edebiyatı Görüldüğü gibi gülmenin bir neşe duygusunu gösteren ve iki görünüm içeren (görsel ve sesle ilgili) bir yüz ifadesi olma özelliğinde, bu üç ünlü sözlük birleşmektedir. Bu konu üzerinde durmamın sebebi insanın davranışla ilgili cevabının tek olamayacağını ve anlam çeşitliliğini göstermektir. Zaten Türkçedeki gülme ile ilgili kullanımlar da bu fikrimizi doğrulamaktadır. Kahkahayla gülmek Deli gibi gülmek Gözlerinden yaş gelinceye kadar gülmek Gülmekten katılmak İçten içe gülmek Alay etmek Bıyık altından gülmek Zoraki gülmek vb. gibi gülme, aslında pek çok eğilimi de ifade etmektedir. Cesaret, yeter- lilik, düşmanlık vb. Bu yüzden gülmek fikrinin içinde acı, alay da dâhil olmak üzere, yüz vermek, riyakârlık etmek, iyi veya kötü olmak gibi tamamen farklı anlamlar da mevcuttur. Son gülen iyi güler. Yüzüne gülmek Arkasından gülmek vb. deyimlerinde bütün saydığımız özellikleri bulabiliriz. Henri Bergson “Gülme” adlı eserini bu konu ayırmıştır. (Geniş bilgi için H. Bergson, Gül- me-Komiğin Anlamı Üzerine Deneme, MEB Yay., İst., 1997. Çev: Ord. Prof. Dr. Mustafa Şekip Tunç). Bergson, kitabının önsözünde, gülme (daha doğrusu bilhassa komik şeylerden gelen gül- me) diyerek gülmenin başka çeşitlerinin de olduğunu belirtmek ister (Bergson, age: 5). O halde gülmenin başka bir itici gücü olan mizah kavramını da açıklamak gerekmektedir. Bu konuda çok önemli bir esere sahibiz. Bu eser John Morreal’in yazdığı “Gülmeyi Ciddiye Al- mak” (Çev.: Kubilay Aysevenler-Şenay Sever, Iris Yay, İst., 1997) Morreal, gülmenin mizah diye adlandırdığımız durumunu inceler. Mizahı da şöyle açık- lar: “Mizahı basit bir kahkahadan ayıran şey, onun insanlara canlılık katmasıdır. Mizah kavrayış değişikliğine, olmasını umduğumuz şeylerin resminin hemen değiştirilmesine dayanır. (Morreal, 1997: 23). Diğer taraftan bizde mizah hakkında sözlükler şöyle demektedir. TDK Türkçe sözlüğünde