Türk Halk Edebiyatı

427 TOPLUMSAL BELLEKTE KIYAFETİN TÜRKÜSÜ Yrd. Doç. Dr. Dilek TÜRKYILMAZ 1 Toplulukların millet hâline gelmesinde millî ve manevî değerler şüphesiz en önemli un- surlardır. Bu değerler yaşatıldığı sürece milletler kenetlenir. Değişik unsurlardan meydana gelen toplulukları, adına örf, adet, gelenek, görenek dediğimiz çeşitli kültürel birikimler birbirine bağlar ve onları millet haline getirir. Türküler Türk insanını millet haline getiren bu birleştirici değerlerin sese bürünmüş, notalarla örülmüş biçimidir. Türküler Türk insanının sesidir. Bu coğrafyada acıla- rı bal eden ve âşıkların çektikleri aşk acısının dili türküler olmuştur. Anadolu’nun dört köşesinden yükselen türkü sesleri, nağmelerin büyülü atmosferinde başka sözlerle, farklı ezgilerle ortak ka- rakterimizi yansıtır. Terim olarak ilk defa XV. yüzyıla ait Ali Şir Nevâî’nin Mizânü’l- Evzan (Vezinlerin Terazisi) adlı eserinde (1993) “… Ve yine bir şarkı türüdür ki ona Türkî denmektedir” sözleriyle karşımı- za çıkan türkü, Türk halk edebiyatının bir nazım şekli ve türüdür. Ezgisi yönüyle diğer halk şiiri türlerinden ayrılan ve genellikle anonim olan türkülerin her şeyden önce, tamamen yerel özel- likleri bünyesinde barındıran ve bir toplumun ortak ruhunu yansıtan bir kültür unsuru olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Ninniler, masallar, mâniler, destanlar, efsaneler gibi ve türküler de önemli kültür aktarıcılarımızdandır. Bir toplumun sesini duymak için türkülerini dinlemek gerekir. Türküleri zaten bu dikkatle dinliyorken iki yıl önce bir radyo programıyla yollarımız kesişti ve programın adına “Esvaplı Türküler” dedik. Sözlerine giyim, kuşam ve süslenmeye dair unsurları alan türküler üzerine konuşmaya başladık. Gördük ki türküler bize toplumsal hayatın her alanıyla olduğu gibi giyim kuşamla ilgili de sonsuz veri sunuyor. Bu yüzden bildirimizin adına “Kıyafetin Türküsü” dedik. 1 Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi, dturkyilmaz74@hotmail.com