Türk Halk Edebiyatı

435 MANAS’IN HAYVANLARLA İLGİLİ EPİTETLERİ Yrd. Doç. Dr. Nurdin USEEV 1 Giriş S. Karalaev tarafından söylenen Manas, Semetey ve Seytek daireleri ile birlikte 500 553 satırdan oluşan Manas Destanı dünyanın ve Türk dünyasının en büyük destanıdır 2 . Destanın ilk dairesi olan Manas bölümünün S. Orozbakov varyantı 180 378 satırdan oluşmaktadır. Bu konuda E. D. Polivanov bunları belirtmektedir: Manas Destanı, hiç şüphesiz, Türk boy ve toplulıklarının sözlü edebiyatı eserlerinin içinde hem içerik zenginliği hem de bilimsel değeri (edebiyat inceleme- lerinin çok değerli malzemesi olarak) aç ı sından ilk sırada bulunmaktadır. ‘İlyada’dan onlarca kere büyüklükte olan bu devasa destan hacim bakımından dünyada bilinen destanlar içinde en büyük destan olarak birinciliğe layıktır (Polivanov, 1936: 145). Hacim bakımından görülen bu büyüklük içerik zenginliğinden, karmaşık olay örgüsünden ve ideolojik öneminden kaynaklanmıştır. Çünkü bilim adamlarının çoğunluğuna göre V-XII. yüzyıllar arasında, Eski Türk döneminde ortaya çıkan Manas Destanı, Ö. Çobanoğlun’un deyimiyle ‘Türk epik destan geleneği evreninin kutup yıldızı olan Oğuz Kağan Destanını yeryüzüne ve bugüne bağlayan altın kazıktır’ (Çobanoğlu, 2017: 13). Kahramanlık destanları içinde değerlendirilen Manas Destanı, Altay’daki Kırgız, Kazak, Kıpçak vd . Türk boylarının bağımsızlık için mücadele ettiklerini, özgür bir devlet kurduktan sonra Türkistan’ı Çinlilerden boşalttıklarını, daha sonra Amur Nehri’nden Hazar Denizi’ne, Ural Dağ- larından Hindistan’ın kuzeyine kadarki toprakları içine katan büyük bir imparatorluk kurdukla- rını anlatan ve her zaman tehlike uyandıran Çini ele geçirmesiyle sona eren bir destandır. Bir başka deyişle ayköl epiteti ile yüce gönüllülüğü, cömertliliği, duyarlılığı, adaletliği, dürüstlüğü, tarafsızlığı, hoşgörüsü; arslan epiteti ile hükümdar olduğu, kaplan, kökcal epitetleri ile cesur- luğu, kahramanlığı verilen Manas’ın hayatını, yaptığı kahramanlıkları anlatan bir kahramanlık 1  Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek/KIRGIZİSTAN, nuruseev@gmail.com 2  Dünyada ve Türk dünyasında çok iyi bilinen Manas Destanı, günlük hayatta büyüklüğün ve devamlılığın sembolü haline dönüşmüştür. Örneğin, TC Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, 26 Mayıs 2017 tarihinde Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde düzenlenen 20. Dönem Adli Yargı Hakim ve Savcı Adayları Kura Töre- ni’nde yaptığı konuşmasında ‘Özellikle ifade etmek isterim ki iddianameler ve kararlar, Manas Destanı’na döndü. Binlerce sayfalık iddianame, binlerce sayfalık karar’ diyerek Manas Destanını bir büyüklük sembolü olarak kullanmıştır.