Türk Halk Edebiyatı

446 Yrd. Doç. Dr. Nurdin USEEV T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı yolu açık anlamına gelen börü colduu tabirinin ortaya çıkmasının asıl nedenidir. Buna göre börü colduu epiteti ile Manas’ın uğurlu, börü gibi amacına ulaşan bahadır olduğu yansıtılmıştır. Destanda Manas’ın savaşa girdiği anda onu takip ederek yardım eden, kılavuzluk eden birkaç yırtıcı hayvanı bulunmaktadır. Onların birisi kök börüdür: S. Orozbakov, ‘Manas’, V. kitap, s. 443, 16951-16955. satırlar Manas Destanı (Özgün Metin) Türkiye Türkçesine Aktarımı Acıdaar cılanı Artınan soylop kalganday, Kösöö kuyruk kök börü Kök cal erdin cökörü Kötünön eerçip alganday. Ejderha yılanı Arkasından sürünmüş gibi, Kısa kuyruklu kök börü Kök yele (cesur) erin arkadaşı Arkasından takip etmiş gibi Yukarıda verilen mısralarda görüldüğü gibi savaş sırasında Manas’ın yanında olan, ona cesurluk, güç katan hayvanlardan birisi kök börüdür. Aslında Manas’ın yanındaki kök börü tam bir kılavuz değildir. Oğuz Kağan Destanındaki Oğuz Kağan’ın kılavuzu olan gök yeleli kurt gibi yol göstermiyor. Ancak her ikisi de kahramanların girdiği savaşları yenmelerinde yardımcı ol- maktadırlar. Dolayısıyla destandaki kök börüyü de kahramana yol gösteren bir kutsal hayvan olarak ele alabiliriz. M. Duman destan kahramanlarına kılavuzluk eden bozkurt hakkında şunları belirtmektedir: “tüm bu özellikleri sayesinde halk anlatmalarında Tanrısal bir hayvan ol- ması nedeniyle saygı duyulan bozkurt, Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi olan ki- şilerle, devlet yöneticileriyle ya da komutanlarla iletişim kurmakta ve bu yönüyle de belirli bir kutsallığı temsil etmektedir. Makalenin ilerleyen kısımlarında örnek olarak göstereceğimiz anlatmalarda, bozkurdun yol gösterdiği kişilerin genellikle yukarıda bahsedilen kişiler olduğu dikkati çekmektedir. Bozkurdun kılavuzluk ettiği söz konusu kişiler, sıradan değil, Tanrı’nın kut verdiği kişiler biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Kurda atfedilen kutsallık; anlatmalarda kurdun rengiyle, yardım ettiği kişilerle, zamanda ve mekânda kolayca hareket edebilme özelliğiyle ifade edilmiş- tir” (Duman, 2012: 194-195).