Türk Halk Edebiyatı

447 Manas’ın Hayvanlarla İlgili Epitetleri Türk Halk Edebiyatı 6. Tuygun (Atmaca) Destanda Manas için yırtıcı kuşlar da epitet olarak kullanılmıştır. Bunların biri tuygundur: S. Orozbakov, ‘Manas’, V. kitap, s. 196 Manas Destanı (Özgün Metin) Türkiye Türkçesine Aktarımı Aksay basıp Aşarsuu Caradar bolgon canı bar, Başınan akkan kanı bar, Moynuna boto salınıp, Tuygun Manas baatırga Tuuganbız dep calınıp. Aksyarak yürüyüp Aşarsuu Yaralanmış hali var, Başından akan kanı var, Boynuna kemerini asınıp, Tuygun (atmaca) Manas kahramana Kardeşiz diye yalvarıp. S. Karalaev, ‘Manas’, 2010, s. 000 Manas Destanı (Özgün Metin) Türkiye Türkçesine Aktarımı Tuura akkan suuda bölüm cok, Tuygun Manas barında, Kırk kıraan, saga ölüm cok! Doğru akan suda ayrılma yok, Tuygun (atmaca) Manas var iken, Kırk yiğit, sizlere ölüm yok! Küçük bir yırtıcı kuş olan atmaca avcılığa çok usta bir kuş olarak bilinmektedir. Manas Destanında Manas’ın bir epiteti olarak kullanılmasının ilk nedeni işte bu özelliğinden dolayıdır. Ynai Manas’ın savaş sırasındaki hızı, saldırıdaki ustalığı atmacaya benzetilmiştir. İkinci bir nede- ni de kartal, doğan, tuygun gibi yırtıcı kuşların Eski Türklerde hükümdarların, beylerin sembolü olarak kullanılmasıdır. Örneğin, Hunlarda kartal, hükümdarı simgeliyordu (Eberhard 2000: 165). Karahanlı sikkelerinde tuygun tasviri hükümdarı sembolize etmektedir (Belek, 2014: 253). Bize göre tuygun epiteti Manas’ın doğrudan çevikliğini, saldırganlığını, dolaylı olarak hükümdar olma- sını yansıtmaktadır. 7. Şumkar / Barçın (Şahin) Manas’ın epiteti olarak kullanılan ikinci kuş şahindir: S. Karalaev, ‘Manas’, 2010, s. 000 Manas Destanı (Özgün Metin) Türkiye Türkçesine Aktarımı Körgön Manas calgızıŋ Bozdon toodak kutkarbas, Boz ala şumkar Manasım, Too başına toktobos Karala barçın al ele. Çocuğun Manas yalnızın Tarlada toy kuşunu kaçırmaz, Boz alaca şahin Manasım, Dağ başında sakin durmaz Kara kartal o idi. Gördüğümüz gibi bu metinde Manas’ın epiteti olarak şumkar (şahin) kullanılmış, daha