Türk Halk Edebiyatı

80 Doç. Dr. Necdet Yaşar BAYATLI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Çeşitli kelime dizileriyle kurulan anlamlı-anlamsız cümlelerden meydana gelen ve çocuk- lar birbirlerini tuhaf, gülünç ve utanılacak duruma düşürerek çevredekilerin gülüşmelerine yol açma amacıyla söylenen tekerlemelere Kerkük başta olmak üzere bütün Türkmen yerleşim birim- lerinde özel bir adı olmamasından dolayı ve “Bunu hızlıca söyler misin ?” sorusuyla başladığı için Suphi Saatçi tarafından Çaşırtmacalar (Yanıltmaçlar) adı verilmiştir (Saatçi 2008: 56). Daha çok çocuk edebiyatında tanınan ve bilinen bu türün örnekleri Kızlarbat Türkmenleri arasında tespit edilmiştir. Derlenen Çaşırtmaca örnekleri aşağıdadır . 1. Sesıvızın sesı, sessızlerın sessızlığı 2. Keçele keçel diyan keçel oğlı keçeldi 3. Burnım burnıv, burnıv burnım, burnı, burnıv. 4. Qurrrı qorı qır, qır qurrı qorı 5. Tası bas Abbas, bas tası Abbas Uyutulmaya çalışılan çocuğa veya çocuğu hoplatıp severken söylenen ve birtakım duygu, düşünce, inanç, umut ve hayalleri, sevinç ve acıları ihtiva eden; çoğunlukla dört dize ile söylenen ve mısra sonlarına birtakım klişe sözler ilave edilerek ezgi ile terennüm edilen manzum sözler (Kaya 2007:569) olarak tanımlanan ninnilere, Irak Türkmenleri arasında Leyle adı verilmektedir. Kızlarbat Türkmenleri arasında ne yazık ki genç nesil anneleri artık eskisi kadar çocuklarına ninni söylememektedirler. Bu yüzden kaynak kişilerden sadece beş ninni metni derlenebilmiştir. Derle- nen ninni metinleri aşağıya alınmıştır: 1. Manım oğlım gozledı Boyı ızun gozeldı Mahalleden geçende Herkesten çox gozeldı 2. Oğlım şirin yatıptı Yıxusuna dalıptı Qolımı yastığ edıp Gozları da yumptı 3. Leyle direm sanıvçı Qolım yastığ başıvçı Guneş çıxtı yatmadım Hapsı senıv xatrıvçı 4. Qurbanam men bu qıza Gişiyden galli bize Saçları altın kimi Uzanıp deger dize 5. Balem şirndi balem Adına qurban balem Sözüne hayran balem Balem nazardı balem