Türk Halk Edebiyatı

93 Kırgız Halk Kültüründe Beyaz (Ak) Renk Türk Halk Edebiyatı Üç merdivenle çıkılan, Üç sürünün sahibi, Tanrı Bay Ülgen! Önümde beliren mavi yokuş, Kendini gösteren mavi gök, Hızla yuvarlanan mavi bulut, Ulaşılmaz mavi gök! Erişilmez ak gök! ( Eliade, 1999: 229). Şamanist inanışta, tanrılarla ilgili nitelendirmelerde ya da göğün erişilmezliği, yüksekliği noktasında ak rengin kullanıldığı, ayrıca törenlerde tanrılara ak renkli hayvanların kurban edildiği görülmektedir. Yükseklik olarak yukarıda yaşayan bir ilahın beyaz olarak nitelendirilmesi durumu da Şamanist sonrası dönemdeki farklı halk inanışlarında ve bazı uygulamalarda beyaz rengin kullanılmasının veya bu durumların ve uygulamaların ak olarak tanımlanmasının yolunu açmıştır. Kırgız Halk Kültüründe Ak Renk Kırgızlar en eski Türk topluluklarından biridir. Kırgızlar için tarih içerisinde pek çok zorlukla karşılaşmalarına rağmen sözlü kültürlerini bugünlere ulaştırabildiklerini söylemek mümkündür. Kırgızlar; mitolojik hikâyeleri, efsaneleri, destanları, türküleri, alkışları, kargışları, çocuk folkloru ile oldukça zengin bir sözlü kültüre sahip Türk topluluğudur. Özellikle Manas Destanı, Kırgızların sözlü kültürlerinin zenginliğini ortaya koyan en önemli örnektir. Kırgızlar geçmişte göçebe bir hayat tarzına sahiptir. Bugün için Kırgızistan’da büyük şe- hirlerde modern hayatlar devam etse de hâlâ küçük şehirlerde, kasabalarda, köylerde göçebe hayatın etkilerini, yaşam şeklini görmek mümkündür. Kırgızların geçmişte göçebe yaşam tarzına sahip olmaları, hayvancılığa önem vermeleri; Kırgız’ın hayatı algılayışında ve hayata anlam vermesinde şekillendirici olmuştur. Kırgızların geçiş dönemi ritüellerinde ( doğum, evlenme, ölüm), giyim-kuşamlarında, yiyecek ve içeceklerinde, dualarında kısacası pek çok uygulamada ve inanışta göçebe yaşamın ve hayvancılığın etkilerini görmek mümkündür. Kırgız halk kültürü içerisinde göçebe yaşam şeklinin ve hayvancılığın şekillendirdiği uygulamalar içerisinde beyaz rengin kullanım sıklığı ve anlamı oldukça dikkat çekicidir. Bu bildiride Kırgız halk kültürü içerisinde beyaz rengin taşıdığı anlamlar ile Kırgızlara ait ritüeller ile uygulamalarda, gelenekler içerisinde beyaz rengin kullanım şekillerine değinilecektir. Kırgız halk kültüründe beyaz renk nerede, kimin veya neyin üzerinde ve ne şekilde olur- sa olsun önemli görülmüş ve ona kutsallık verilmiştir. Yeni evlenen gelinin başörtüsünde, içilen kımızda, gömlekte, takılan kalpakta, kalınan boz üyde 2 , edilen ve alınan duada, hep beyaz rengi hem şekil hem anlamsal hem de inanç boyutunda görmek mümkün olmuştur. Kırgızlar beyaz renk için “ak” sözcüğünü kullanmaktadırlar. Kırgızistan’da yer alan Ata-Be- yit’te ziyaretçileri karşılayan “Ak iyilet birok sınbayt” ( Gerçek eninde sonunda ortaya çıkar.) şeklindeki atasözü Kırgızlar’ın algılayışında ve düşüncesinde beyaz rengin yerini gösterir özellik- 2  Geleneksel Kırgız evi