Türk Halk Edebiyatı

95 Kırgız Halk Kültüründe Beyaz (Ak) Renk Türk Halk Edebiyatı Ak kulağa at cetpeyt, Ak Kula’ya at yetmez, Ak kübögö ok ötpöyt, Ak küböye ok geçmez. Atka minding Er Manas Ata bindin er Manas ( Yıldız, 1995: 45,599) Yine Manas Destanı’nda ak nitelendirilmesi ile geçen Ak olpok, ak küröökö, ak kübö savaş kıyafetleridir. Destanda ak olpok sır ipekten Kıtay ustasının zahmet ile yaptığı bir çeşit zırhtır (Yıl- dız, 1995: 418). Bu kıyafetlerdeki ortak nokta kahramanı ok ve mermiden korumalarıdır. Manas Ak kuulanın üstünde ak olpok ile gezmektedir. Ak kelte Manas Destanında Semetey’in tüfeğinin adıdır. Ak tinte ise Kanıkey’in hançeridir. Tüm örneklerde destanın içerisinde ak olarak nitelendi- rilenler benzerlerinden farklıdır ve hatta olağanüstü özelliklere sahiptir. Manas Destanı’nda beyaz renge sahip, olağanüstü özellikler taşıyan varlıklar ve nesneler olduğu görülür. O halde beyaz görünmeyen bir güce ve özelliğe sahiptir. Bu açıdan bakıldığında Kırgız halk kültüründe beyaz rengin yer aldığı uygulamaları üç ana başlık altında ele almak mümkündür: 1. Kırgızlarda somut halk kültürü unsurlarında beyaz renk 2. Kırgızlarda soyut halk kültürü unsurlarında beyaz renk 3. Kırgızlarda edebî mahiyetteki halk kültürü unsurlarında beyaz renk 1. Somut Halk Kültürü Unsurlarında Beyaz Renk 1.1. Beyaz Renkli Yiyecek ve İçecekler Kırgızlar süt ve süt ürünlerinin hepsine ak derler. Kırgızların süt ve sütten yapılan yiyecek ve içeceklere de ak demeleri yine Kırgızların süte kutsiyet atfettiklerinin bir başka göstergesidir ( Karataev ve Eraliev: 2005, 55). Bu ürünler renklerinin beyaz olması sebebiyle toplumsal hayatta farklı anlamlar kazanmıştır. Süt ve kımız da Kırgız toplumsal hayatında kutsallık kazanmış beyaz renkli içeceklerden olmuştur. Kımız, Eski Türk yaşantısında farklı bir yere ve öneme sahiptir. Türk kültürü içerisinde özellikle önemli günlerde, bayramlarda misafire sunulan hayvansal kaynaklı bir içecektir. Kımız eski dönemlerden başlayarak toplumsal ve dinî açıdan insanlar arasında ayrı bir yere sahip olmuştur. Kırgız sosyal ve toplumsal hayatında önemli bir yere sahip bir içecek olan kımız ile Kırgızlar misafir ağırlar, misafire saygılarını gösterirler. Kırgız kültüründe kımızın has- talık iyileştirici, şifa verici özelliği olduğuna da inanılır, kımız sağlığa iyi gelmektedir ki sağlığa iyi geldiği inancının onun beyaz renkli oluşuyla ilgili olduğu da düşünülebilir. 1.2. Beyaz Renkli Kıyafetler 1.2.1. Kalpak Kalpak, Kırgız erkekleri tarafından sıklıkla kullanılan geleneksel baş giyimidir. Gündelik hayatta, törende, cenazede, bayramda kalpak erkekler tarafından kullanılır. Kırgızlar kalpağa ayrı bir önem vermişler, kalpağı ataların mirası olarak görüp ona saygı göstermiş ve onu kutsal saymışlardır. Genellikle ak keçeden yapıldığı için kalpağa “Ak kalpak” denmiştir ( Karataev ve Eraliyev, 2005: 136). Bir baş giyimi olan kalpak için söylenen ak kalpak ifadesinde ak sözcüğü-