Türkçe Uyku Dualarının Telkin Ettiği Toplumsal Değerler

287 Türkçe Uyku Dualarının Telkin Ettiği Toplumsal Değerler Gelenek, Görenek ve İnançlar İkinci grupta; yatma yönü olarak sağ tarafı önemseyen, sığınma/şükür makamı olarak Allah’ı/Süphan’ı anan ve iman şahidi olarak (2, 12 ya da tüm) melekleri gören bir dua söz konu- sudur. Burada da önceki grupta gördüğümüz elhamdülillah/ elhükmilillah kelime çifti duayı son- landırma işlevi görmektedir. Bu duanın diğerlerine nazaran daha çok tespit edildiğini belirtme- liyiz; ayrıca diğer mani düzeninde dualarla birleştirilerek oluşturulan uzun dua metinlerine giriş sağlamakta ve bu durumda Kelime-i tevhid ve/ya Kelime-i şehadet ile bitebilmektedir. Uzun dua metinlerinde elbette eklenen unsurlarla birlikte içerik de zenginleşmektedir. Üçüncü grupta; Tanrı’dan uykudan selametle kalkma dileği belirgindir. Uykuyu “nur içine dalma” biçiminde güzelleyen bu dua, Tanrı’dan istenen ikinci seçenek (şayet kalkılamaz ise) uy- kuda ölen kişiyi “yedi melek sağında, yedi melek solunda” “iman ile / Kur’an ile” göndermesidir. Dilenen şey ‘Tanrı’nın rahmeti ve peygamberin şefaati’dir. Dördüncü grupta, daha çok “cennet” beklentisi dile getirilmektedir: Cennetin dua oku- yana helal olması, cennetteki kökü misk-i amber, yaprakları Kur’an olan ağacı görme isteği asıl mihveri oluşturmaktadır. Ancak Allah, Peygamber ve Kur’an sevgisi, kilit olarak Cebrail, selam makamı olarak Hz. Sultan, namazda dua, kapı olarak minare gibi motiflerle süslenmiş olan bu metinlerin yazılı/kutsal bir rivayete dayandığı ve fakat sözlü süreçte bozulmaya maruz kaldığı anlaşılmaktadır. Beşinci grup , dördüncüden motifler içermekte, ancak başlıca teması “Cennet-i Alâ kuşu” olduğu görülmektedir. “Taş gibi yatıp, kuş gibi kalkma” dileğindeki kuşu da bu kapsamda değer- lendirmek gerektiğini düşünüyoruz. Altıncı grup ; Allah’a ve peygambere yönelik övgü içermektedir. Bismillahi birsin ve billahi nursun” diye başlayan bu duada, Ayet-el Kürsî”nin okuyanı “kale gibi” koruyacağına olan inanç ön plândadır. Yedinci grup taki iki duanın Hz. Muhammed’in sıkıntıdan korunmak için önerdiği “bis- millahi alâ” duasına dayandığını tahmin ediyoruz. Burada da sanki “Ayet-el Kürsî”ye bir telmih yapılmakta, “dört yanı kale” gibi korunan duacının, kendisini Allah’a teslim ettiği, minare kapısının Muhammed mührüyle ve Kâbe (ya da Cebrail) kilidiyle kilitlenip kabirde korunacağı ve böylece cennete gideceği inancı dile getiriliyor. Sekizinci grup taki iki dua ise Cuma akşamı okunmak üzere tasarlanmıştır. Bayram ola- rak nitelenen Cuma günü ile Allah ve Kur’an inancı sayesinde cennet ırmağına yakın, cehenne- me uzak durmak üzere mühür basıldığı ifade edilmektedir. Dokuzuncu grup ta; Allah rızası (hoş eyle/hor eyleme), kabirde Hz. Muhammet yoldaşlığı ve sorgu sualde kolaylık dilenmektedir. Onuncu grup ta , gece görülen ay ile birlikte Amentü billah okumayı ve günahların affı ve/ ya kaza belanın savuşması dilenmektedir. Tek örnek dualara gelince; 11. dua son nefeste selamet için imanını Rabbine emanet etmek; 12. dua Allah’a şükretmeyi, karanlıktan aydınlığa erişmeyi; 13. dua uykuda ölme duru- munda iman ile haşrolunup, kabirde Hz. Fatıma’ya yoldaş olma isteği; 14. dua rahmeti bol Allah’a