Türk Halk Anlatmalarındaki Karakterlerin Cinsiyetleri ve Olumsuz Kadın Karakterler Hakkında Tespitler

160 Dr. Mustafa DUMAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk mit, destan ve halk hikâyelerindeki olumsuz kadın karakterlerden %41’i hilekâr, %17’si zalim ebeveyn, %14’ü hain, %12’si düşman, %8’i rakip ve %8’i masum veya tanrısal aptal tip kategorilerinde yer alır. Casus ve düzmece kahraman tiplerini temsil eden karakterlerden hiç- biri kadın değildir. Kısaca bu tipleri tanıtacak olursak: Zalim ebeveyn tip ; destan ve halk hikâyelerinin ortak olumsuz tiplerinden biridir. Ancak bu tip birkaç örnek dışında, ağırlıklı olarak halk hikâyelerinde yer alır. Bu tipi temsil eden kadın karakterler hemen hemen her halk hikâyesinde yer alır ve temel motivasyonu kahramana zor görevler vererek onun sevgilisine kavuşmasını zorlaştırmaktır. Hain tip; yalnızca destan türünde yer olan bir olumsuz tip kategorisidir. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, incelemeye dâhil ettiğimiz tüm metinlerdeki hain tipi temsil eden kadın karakterlerin sayısı da oldukça yüksektir. Hain tipin temel motivasyonu, önce kahramana dost görünmesi, onun yanında yer alması; fakat daha sonra bir nedenle ona ihanet etmesidir. Düşman tip; mit ve destan türlerinde ortak olarak yer alan bir olumsuz tip kategorisidir ve mitlerdeki düşman tipi temsil eden karakterlerin tamamı ve destanlardaki düşman tipi temsil eden karakterlerin büyük çoğunluğunu erkekler oluşur. Düşman tip, kahramanın tam karşısında yer alır ve onu öldürmeye çalışarak onun hâkimiyetine son verme motivasyonuna sahiptir. Düşman tipi diğer tiplerden ayıran en önemli özellik, bu tipi temsil eden karakterlerin mutlak hâkimiyet iddia- sında olması ve bu hâkimiyeti kurmak için kahramanı ortadan kaldırmayı istemesidir. Rakip tip , destan ve halk hikâyelerinin ortak olumsuz tiplerinden biridir. Rakip tipin erkek karakterler tarafından temsil edilmesi genel bir beklentidir; ancak halk hikâyelerinde bu tipi temsil eden kadın karakterler de yer alır (bk. Duman 2017). Ancak bu karakterler, erkekler gibi merkezi bir olumsuz karakter rolüne sahip değildirler. Sadece anlatmanın kahramanına âşıktırlar ve bu nedenle onun sevdiği kişiyle evlenmesini engellemeye çalışırlar. Masum aptal tip ; mit, destan ve halk hikâyelerinin ortak olumsuz tiplerinden biridir. Ma- sum aptal tip, kahramana zarar verme düşüncesinde değildir; ancak onun yaptığı bir davranış kahramanı güç bir duruma düşürür. Hilekâr tip , kadın karakterler tarafından en yüksek oranlar temsil edilen tiptir. Bu nedenle bu tip hakkında ve kadın karakterlerin neden çoğunlukla hilekâr olarak tasavvur edildikleri hak- kında ayrıntılı bilgi vermek uygun olacaktır: Bu tip, destan ve halk hikâyelerinin ortak olumsuz tiplerinden biridir. İncelememize dâhil ettiğimiz metinlerdeki olumsuz kadın karakterlerin neredeyse yarısı hilekâr tipi temsil eder. Diğer tip kategorileri dikkate alındığında bu oran oldukça yüksektir. Hilekâr tipin temel özellikleri baş- kalarını kandırmak ve hile yapmaktır. Buna göre; erkekle eşit güce sahip olmayan kadının, kendi varlığını devam ettirebilmesi için hile yaparak diğer karakterleri kandırması ve bu şekilde varlığını devam ettirmeye çalışması söz konusudur. Bu durum, kadın karakterlerin çoğunlukla hilekâr tipi temsil etmesi sonucunu beraberinde getirmiştir. Halk anlatmalarındaki kadın karakterlerin genel- likle hilekâr olarak tasavvur edilmesi, daha önce de ifade ettiğimiz gibi, biyolojik bir gerçekliğin sosyolojik tezahürü ve sosyal yapıdaki bu tezahürün halk anlatmalarına yansımasından başka