Türkiye’de Yayımlanan Belli Başlı Atasözü ve Deyim Sözlüklerindeki Ana Yanlış ve Eksiklerle İlgili Bazı Tespitler

400 Nail TAN T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı kullanılır. Kişi evlenince, zengin olunca veya iş değiştirince dünyasının değiştiğini söyler. Düşmanı püskürtmek (286): ‘’Düşmanı bozguna uğratarak geri kaçırtmak.’’ Bizce bu deyime şu anlamı vermek daha uygun düşer: ‘’1. Saldıran düşman birliklerine şiddetle karşı koymak, çekilmeye mecbur etmek. 2. Dövmeye kalkan, hakaret eden, kötülüğe kalkan kişilere karşı iyi savunma yaparak verecekleri zararı önlemek.’’ c. M. Ertuğrul Saraçbaşı’nın (2010) Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü’nden (Rastgele 2 sayfadan): Elini almak (382): “1. Elinden tutmak, yardım etmek. 2. Büyüyüp iş görecek, aileye katkıda bulunacak yaşa gelmek.” Üçüncü bir anlamı daha olmalı: 3. Hasta sağaltan ocaklı ailelerde, ocaklı erkek veya ka- dından görevini, yeteneğini devralmak gibi. Elini cebine atmak (432): “Cebinden para çıkarmaya davranmak.” Bu anlamı doğru değil. Doğrusu, “Bir işin yapılması için gerekli harcamayı üstlenmek” olmalı. ç. M. Bilgin-A. Can Bilgin’in (2014) Deyimler Sözlüğü’nden (Rastgele 2 sayfadan): Taban tepmek (2498): “1. Uzun yol yürümek. 2. Sık sık gitmek. Biz dairelerde ne kadar taban tepmiş, ne çeşit memurlar görmüşüz, bilirsin sen… R. N. Güntekin/ Çalıkuşu.” İ. Parlatır, ikinci anlamı biraz daha belirginleştirip “Bir yere sıkça gidip gelmek” olarak yazmış (Parlatır 2007: 812). Bilginlerin verdiği ikinci anlam, deyime uygun düşmüyor. R. N. Güntekin’den aldığı cümlede taban tepmek, görevinde tecrübeli memurları anlatıyor. Ne çok azık yemiş deyiminde olduğu gibi. Deyime, 2. anlam olarak “Yaya gitmekten, yürümekten başka çaresi olmamak” verilebilir. Talim etmek (2508): “1. Çok az bir para karşılığı çalışmak. 2. Hep aynı şeyi yemek. Bizce, deyime; 1. Amaçsızca öğrenmek, boşuna bazı işleri yapmak, tekrarlamak, emeği- nin tam karşılığını alamamak” anlamı verilebilir. Kuru ekmeğe/ kuru soğana talim etmek, yalana talim etmek, soğuğa talim etmek örnekli türevleridir. İkinci anlamı ise tamamen yanlıştır. d. Nurettin Albayrak’ın (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri kitabından (Rastgele 2 sayfadan): Hünersiz adam, meyvesiz ağaca benzer (537): “Beceriksiz insan, topluma faydası olma- yan insandır.” Bizce bu anlam eksiktir. Hünersiz, beceriksiz anlamında değildir. Bir meslek, sanat, iş sahibi olmayan anlamındadır. Hüner ehli zamanede gülmez (537): “Becerikli insanlar yaşadıkları dönemde arzuladıkları mutluluğu bulamazlar.”