Türklerde Yıldız Motifi ve Teke Yöresi Yıldızlı Zili Örnekleri, Burdur Müzesi

432 Aysen SOYSALDI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Fotoğraf 5. Sandıklı-kapılı Kilim bezeme detayı, (A. Soysaldı arşivi). 1.2. Sandıklı-Kapılı Kilim Burdur müzesinde çok sayıda karşılaştığımız sandıklı-kapılı kilim (yaygı) Teke Yöre- sinin tipik yangışlı düz dokuma yaygı örneklerinden biridir. Cicim-zili tekniğiyle dokunmuş olup çözgü, zemin atkısı ve bezeme atkıları tamamen yündür. 19.yy.sonu-20 yy. başı örnekleri yer yaygısı veya seccade olarak dokunmuştur. Bu sandıklı yangışlı yaygıların çözgü ve zemin atkıları kökboya geleneğinden olsa gerek, genellikle kırmızı olmakla birlikte, bazen çözgüsünde doğal keçi kılı (kırçıllı ip) da kullanılır. Yaygıların büyüklüğü sandık-kapı (yangış) sayısına göre adlandı- rılır, bunlar; yaygılarda sekiz kapılı, altı sandıklı kilim, seccadeler de ise bir veya iki kapılı-sandıklı olarak dokunmuştur. Sandık yangışı merkezinde büyük bir “ sekiz köşeli yıldız” yer alır. Yaygının başlama ve bitiş kısmı olan kısa kenarlarında 40-50 cm’lik kenar suları yer alır ki; bunlar birbirin- den farklı üç ya da beş sıradır. Bu kenar sularında “ göz, çakmak-yedi bela, bıtırak, kanat ve ısran-el veya küpe” adı verilen yangışlar yer alır. Aynı zamanda iki ya da üç kenar suyu yaygının dört kenarını çerçeveler. Eski örneklerdeki yıldız boşluklarını dolduran parıltı benekleri, son dö- nem örneklerinde yıldız uçlarından dikey yönde çıkan ışınlara dönüşmüştür. İç kareyi dikey “S/Z yönlü çengel-çakmak” , dış kareyi ise göz moti fl eri çerçeveler. Göz motifleri çoğunlukla çarpı ile dörde bölünmüştür. Dış sandık ve yaygı zemini kesişen diyagonal bölmelerle gözlü yanışla kaplanmıştır. Sandık zeminleri daima şaşırtmalı düzende yeşil ve mavi renkte, yaygı zemini ise daima koyu sarı renkli bezenmiştir. Türk dünyasında kare biçimli sınırlandırılmış çok merkezli, bezemelere sandık adı veri- lir. Yörede ise özellikle cami kapı kanatlarında, ahşap oyma-kabartma tekniğinde yapılmış, kare levhalar içinde yıldızlı bezemeler yaygındır. Bu sandık veya kapı süslemelerine benzetilen kilim- lere “sandıklı veya kapılı kilim” adlandırması yapılmaktadır.