Türkülerdeki Hayvan ve Bitkiler Üzerine Bir İnceleme

407 Türkülerdeki Hayvan ve Bitkiler Üzerine Bir İnceleme Türk Halk Edebiyatı Al at da der ki , nice olur halimiz Cinsimizden çatal olur dilimiz Girersek kavgaya çıkar ölümüz Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri Kula at da der ki , at koymadım koğuşta Ne de on başı da ne de çavuşta Ne de düğün ne de bayramda Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri Kötü kısrak da der ki Ağamı öldürür kanını içerim Yönümü samanlığa döndükten geri Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri (Öztelli 1972: 678-679) I.2. Bülbül Kuşlardan biri olan bülbül, türkülerde adı en sık anılan hayvandır. Hatırlanacağı gibi, divan şiirinde hemen her yerde gülle birlikte geçer. Gül, sevgili; bülbül ise âşıktır. Türkülerdeki bülbül ise, zaman zaman gülle birlikte geçse de daha çok tek başına anılmaktadır. Gülle birlikte geçtiği yerlerde de gül, çoğu zaman sevgili ya da sevgiliyle ilgili bir unsur değildir. Bülbül, divan şiirin- de –neredeyse- tamamen âşık olduğu halde, türkülerde büyük ölçüde sevgilidir. Bülbülün âşık, gülün de sevgili olduğu “Garip bülbül gibi ayrıldım gülden” (290) dizelerinin sayısı fazla değildir. Bülbül, zaman zaman güzellerin dertleştiği dert ortağıdır. Bunun en tipik örneklerinden biri, şu dörtlüktür: Ekin ektim gül bitti Dalında bülbül öttü Ötme bülbül ötme Yârim askere gitti (Öztelli 1972: 43) Bülbülün en belirgin vasfı, güzel güzel ötmesidir, yani tatlı dilidir. Bu özelliğiyle de tatlı tatlı konuşan sevgili olarak hayal edilir. Bu konuşma, “Saçı sünbül, dili bülbül kandırdın beni” (63) şeklindeki dizede görüldüğü gibi, bazen, sevgilinin âşığını kandırmak için kullandığı bir silah