Zeytin Ağacının Gölgesinde Bursada Zeytin ve Zeytinyağı Kültürü

312 Zedal KONDAKÇI T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Cennette bulunan iki ağaçtan biri olan ve hayat ağacı olarak bilinen zeytin ağacının efsa- nesi şöyledir; Havva ile cennetten yeryüzüne kovulan Âdem 930 yaşındayken öleceğini hissedin- ce Tanrıdan kendisini ve tüm insanlığı bağışlamasını ister, oğlu Şit’i cennet bahçesine gönderir, bahçenin bekçiliğini yapan melek Şit’in duası üzerine iyi- kötü ağacından aldığı üç tohumu ona verir, babası öldükten sonra tohumları babasının ağzına koyduktan sonra babasını gömmesini söyler. Âdem öldükten sonra Tabor dağına yakın Hebron Vadisine gömülür, Âdem’in ağzında yeşeren ve kök salan üç tohumdan Akdeniz ikliminin simgesi olan zeytin, sedir, servi ağaçları filizlenir. (Ünsal .2016) Nuh Tufanı Efsanesi’nde beyaz güvercinin tufan sonrası hayat belirtisi olarak, ağzında zeytin dalı ile gemiye dönmesi zeytin dalının barışın ve yeniden doğuşun simgesi olma özelliği vermiştir. Zeytin ve zeytinyağı kutsal kitaplarda kutsanmış; Museviler, Hristiyanlar ve Müslümanlar için barış, sağlık, akıl, uzun ömür ve bereketin simgesi olmuştur. Zeytinin adı Tevrat ve İncil’de 140 kere, Kuran-ı Kerim’de 4 surede 6 kere geçmektedir. Kuran’da Nahl Suresi’nde; “Allah su ile size ekinler, zeytin ve hurma ağaçları, üzümler ve çeşitli meyveler yetiştirir.” Tin Suresi’nde; “Andolsun Tin ve Zeytuna, Sina Dağı’na”, En’am Sure- si’nde; Allah’ın insanlığa bahşettiği çeşitli meyveler arasında zeytin de sayılır. Mü’minun, Abese ve Nur Surelerinde, zeytin ve zeytinyağı yeryüzünün ve gökyüzünün “nur”u olarak tanımlanmıştır. Zeytinyağı sözcüğü ilk olarak, Harzemşahlar döneminde yazılmış olan Arapça – Türkçe Miķaddimetü’l-edeb adlı sözlükte yer almıştır. (Ögel. : 2000) Ilıman iklim özelliklerini gösteren bölgelerde yetişen zeytin ağacı ışığı seven bir ağaç ol- duğundan güneşi bol olan alanlarda daha iyi gelişme gösterir. Marmara Bölgesi uygun iklim ko- şulları, meyilli arazi, toprak yapısı ve yağış oranı ile Ülkemizin en çok zeytin yetiştiren bölgeleri arasındadır. Marmara Bölgesi’nin güneyinde bulunan Bursa’da antik çağdan Bıthynia, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve günümüze kadar, doğada kendiliğinden yetişen zeytin ve aşılanmış zeytinlerden sofralık zeytin ve zeytinyağı üretimi yapıldığı arkeolojik kazılardan ve yazılı belge- lerden anlaşılmaktadır. Mudanya merkezde antik liman kazısında bulunan kırmak için kullanılan taşların günümüzde zeytin kırmak için kullanılan taşlarla benzerlik gösterdiği görülmüştür. Tarih boyunca Anadolu’yu gezen seyyahlar, gezdikleri bölgelerin kültürü, yetişen meyve- ler, yemekler, ticaret ve ekonomik yapıları konularında bilgi vermiştir. Bursa’yı birçok kez ziyaret eden Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde İznik İlçesi’nden “Ve Sevahil Şehri olmak ile limon ve turunç ve nar ve zeytun, incir ve servi ve çınar ve gülnarı çoktur ” diye bahsetmektedir.