İhsaniye İlçesi, Kayıhan Beldesi sınırlarında, Göynüş (Köynüş) Vadisi’nin güneybatı köşesinde, vadiyi batıdan sınırlayan Akkuş Yuvası Kayalıkları üzerinde bulunan bir açık hava tapınım alanıdır. İçinde hazine saklı olduğuna inanıldığı için yöre halkınca “Maltaş” ya da “Malkaya” adıyla adlandırılmıştır. Bölgedeki diğer Frig kaya anıtları ile birlikte MÖ 8.-6. yüzyıllar arasına tarihlendirilmektedir. Anıt ile ilgili ilk çalışma 1881 yılında W. M. Ramsay tarafından gerçekleştirilmiş olup ilerleyen yıllarda A. Gabriel, M. P. Devambaz, E. Haspels ve C. Brixhe gibi farklı ülkelerden birçok bilim insanı tarafından da çalışılmıştır.
.jpg)
Maltaş Frig Anıtı, ana kaya kütlesinin sarp güneydoğu yüzünün 12,25 metre x 11 metre x 9,56 metre ebatlarında ve 0,85 metre derinliğinde düzleştirilmesi ile oluşturulan alana oyularak oluşturulmuştur. Anıtın, niş tabanından üst çatı noktasına kadar ki yüksekliği 8,64 metre, genişliği ise taban seviyesinde 8,98 metredir. Anıtın çatısı eğimli beşik çatı olup saçaklar kademeli olarak dışa taşkındır. Alınlık kısmı alt alta kademeli üç pervazla çevrelenmiştir. Orta pervazlar baklava motifleri ile süslü, diğerleri sadedir. Alınlığın merkezinde, baklava motifi dizisi ile bezemeli kalın bir orta dikme yer alır. Anıtın duvar yüzeyi, rapport tekniğinde yerleştirilen geometrik motiflerle süslenmiştir. Bu süsler, her iki yanda üzeri baklava dilimi bezeli silmelerle çerçeve içine alınmıştır. Bu silmelerden soldakinin üst kısmında 11 harfe kadar korunabilmiş bir Frig yazıtı yer almaktadır. Anıtın cephesinde 2 metre x 2 metre ölçülerinde kare formlu bir niş bulunmaktadır. Niş iki kademeli bir çerçeve ile çevrilidir. Birinci çerçevenin üst köşelerinde ve ortasında, makara formlu, yanlarda volüt benzeri işlemeler görülen konsol benzeri çıkıntılar vardır. Bu kabartmalar ahşap mimariye ait dışa taşkın taşıyıcı elemanların kayaya yansıması olmalıdır. Bu kabartmaların hemen altında, dar bir silme üzerinde oldukça silik durumda olan bir satır Frigçe yazıt daha bulunmaktadır.
Nişin tabanında, merkezi noktada bulunan oyukluk, muhtemelen seyyar bir Kybele heykelinin yerleştirildiği zıvana deliği olmalıdır. Nişin iç kısmında karşılıklı betimlenen kapı kanatları, tapınağın kapılarının sonuna kadar açık olduğunu gösterir gibidir. Nişin arka duvarı üzerinde büyük bir açıklık ile arkadaki kuyunun tabanına geçiş sağlanmaktadır. Bu geçişin, birer Frig Anıtı olan Bahşayiş ve Delikli Taş Anıtlarında rastlanan, niş ile arkadaki kuyu arasında bağlantı sağlayan dairesel delik formunda olması gerekirken, muhtemelen defineciler tarafından kırılarak genişletilmiş olmalıdır.
Anıt cephesinin 2,60 metre arkasında niş ile aynı aksta bir kuyu bulunmaktadır. Yamuk dörtgen formlu, üst taraftan aşağıya doğru daralmakta olan kuyu 9,13 metre derinliğindedir. Kuyu içerisinde iki adet kademe dikkat çekicidir. Bu kademelerin kurban ayinlerinin gerçekleştirildiği ahşap platformlarla ilişkili olması muhtemeldir.
Afyon İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Köhnüş Vadisi içinden geçen dere yatağının taşımış olduğu alüvyonlar nedeniyle, Maltaş/Malkaya Frig Anıtı’nın önü, yapılmış olduğu dönemden günümüze kadar ki süreçte yaklaşık 4,5 metreyi bulan dolgu ile uzun yıllar boyunca kapalı kalmıştır. Araştırmacılar tarafından birçok kez anıtın önü açılıp kapatılmış ve en nihayetinde 2021 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Afyonkarahisar Valiliği ve yerel idarelerin katkıları ile Afyonkarahisar Müzesi Müdürlüğü başkanlığında yürütülen kurtarma kazısı ile bugünkü mevcut durumu ile tamamen açığa çıkarılmıştır.
Afyon İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Bu çalışmalar esnasında anıtın önünde ortaya çıkarılan mimari duvar kalıntıları da, az sayıdaki Frig Dönemi mimari döşemlerinden birisi olmuştur. Bu duvar kalıntıları anıtın önündeki kutsal alanı sınırlandırmakta olup dini törenlerin bu sınırlar içerisinde gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.
Kaynak: Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü