Helenistik Dönem'de, Amasya’yı İÖ. 302’den İÖ. 26’ya kadar başkent olarak kullanan Pontus Krallarına ait olan Kral Kaya Mezarları, Amasya Kalesi eteklerinde düz bir duvar gibi dikine uzanan kalker kayalara oyularak yapılmıştır. Hatuniye Mahallesi’nin dar sokaklarından, tren yolunu geçerek çıkılan mezarların arasında, kayaya oyulmuş yollar ve merdivenler bulunmaktadır. Yeşilırmak Vadisi boyunca, irili ufaklı 21 mezar olduğu bilinmekle birlikte bunlardan sadece birkaç tanesi günümüze gelebilmiştir.
Bu bölgedeki büyük mezarlardan birinin yanında, nehre kadar uzandığına inanılan bir tünelin başlangıcı bulunmaktadır. Kızlar Sarayı üzerinde yer alan üçlü kral mezarları birbirine bitişik olarak yapılmıştır. Bu üçlü mezarların sağ baştaki, krallığın kurucusu Mitridat Ktistes’e aittir. Diğer mezarlardan farklı olarak etrafında U şeklinde koridor yoktur. Ortadaki mezar da M.Ö 266 – 256 yıllarında yapılmış I.Mitridat’ın oğlu Ariobarzan’a aittir. Üçlü mezarın solundaki mezar ise M.Ö 222 yılında II.Mitridat’a aittir. Bu üçlü mezar grubundan sonra, bölgenin güneybatısında taşlara oyulmuş basamaklı bir tünelden geçilerek ikili mezar grubuna ulaşılır. Bu ikili mezarlardan ilki III.Kral Mitridat için M.Ö 195 yılında yapılmıştır.
Kral Kaya Mezarları'nın en büyüğü, galeri ve merdivenlerle çıkılan, batı yönündeki en son mezardır. Bu mezar ise M.Ö 185 yılında Kral Farnakes (Pharnakes) için yaptırılmıştır. Bu mezarın yüksekliği 15 metre, genişliği 8 metre, derinliği ise 6 metredir. Mezar odasının girişi diğer mezarlardaki kapılardan daha yüksektir. Büyük Kral Mezarı olarak da adlandırılmakla birlikte, cephe itibariyle pek çok tahribata uğramıştır. Mezarların bütününde görülen kapaksız, 2-3 metre arasında değişen yükseklikte, kapıya benzeyen girişler, bu mağaraların ortak özelliğidir. Kral Kaya Mezarları bazı dönemlerde hapishane ve cezalandırma mekanı olarak da kullanılmışlardı. 1075’te Amasya’yı fetheden Melik Ahmed Danişmend Gazi, mezarların içindeki Pontus Devri'nden kalma gömüleri kaldırtmıştır.
Amasya Gezilecek Yerler