İdebessos, Kumluca ilçe merkezinin kuzeyinde Karacaören mahallesi, Kozağacı mevkii yakınlarında bulunan bir Likya kentidir. Akalissos’un yedi kilometre kuzeyinde, Kormos’un kuzeybatısında yer alır. Adındaki “ss” takısı, kalıntılarla görünenden daha eskilerde, bir başka yerleşimin var olduğunu düşündürmektedir. Ancak en erken tarihsel bilgi Likya Birliği dönemindendir. Yerleşime ilişkin antik kaynaklarda fazla bilgi bulunmamasına karşın Akalissos ve Kormos ile bir sympoliteia (siyasi birlik) oluşturdukları; liderliğini de Akalissos’un yaptığı bilinmektedir. Roma dönemi sonrasında Edebessos adını alan kent, Hıristiyanlık döneminde Myra Metropolü içinde, adı Lebissos/Lemissos olan bir piskoposluk olarak anılır.

Oldukça küçük boyutlu bir yerleşim olan İdebessos, Alakır Çayı’na hâkim Bey Dağı’na paralel, kuzey-güney yönünde uzanan dar bir sırt üzerine kurulmuştur. Kalıntılar, bir kısmı batıya bakan düzlüğe, bir kısmı da doğuya doğru dik inişli bir tepenin surla korunan her iki yamacına yayılmıştır. Sur duvarlarında Roma ve Bizans dönemi izleri görülür. Surun batısında dağa doğru bakan küçük bir tiyatro yer alır. Otuz metre çapında, 600-700 kişilik olduğu düşünülen tiyatronun caveasında beş adet oturma sırası görülebilirken sahne binasına ait herhangi bir iz mevcut değildir. Tiyatro, planı nedeniyle Helenistik döneme tarihlenir. Tiyatronun yaklaşık 70 metre kuzeyindeki yapı ise hamamdır. Küçük boyutlu bu yapı, Likya hamamları geleneğinde yapılmıştır.

Kuzeye doğru gidildiğinde küçük boyutlu bir bazilika ile karşılaşılır. Günümüze oldukça tahrip durumda ulaşan yapı, Orta Çağ’a aittir.

Kentin surları güneydoğudaki akropol çevresinde izlenebilir durumdadır. Tiyatronun arkasında kalan ve çoğunlukla konutları, resmi yapıları ve anıt mezarları içeren surlar kendi içinde bu kesimde güvenli bir alan oluşturmuştur. Sur içinde ve dışında lahitler görülmektedir. Tamamı Roma döneminden olan ve en az elli tanesi sayılabilen lahitler içinde en dikkat çekici olan “U” biçimli eksedralara oturan üçlü lahit kümeleridir. Bazıları tabula ansatalı olan yalın lahitlerin çoğunluk bezemeleri, yan yüzlerindeki mızraklı ya da mızraksız Pisidia kalkanlarıdır.

Likya Birliği’nde tek oyla temsil edilen İdebessos, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne önerilen “Likya Uygarlığı Antik Kentleri” (2009) arasında yer almaktadır.

Kaynaklar

Cevdet Bayburtluoğlu, Lykia, İstanbul, 2004, 148-151.

Nevzat Çevik, Lykia Kitabı, İstanbul, 2015, 445-449.