Olympos Antik Kenti’nin birkaç kilometre güneybatısında yer alan
Yanartaş, antik çağlardan bu yana hiç sönmeden yanan ateşiyle efsanelere konu olmuş doğal bir oluşumdur. Alevlerin kaynağı olan efsanevi canavarın adıyla,
Kimera olarak da bilinmektedir.
Olympos Ören Yeri girişinden itibaren, yaklaşık yarım saatlik yürüyüşten sonra bu yanar taşların olduğu tepeye ulaşılmaktadır. Antalya’nın Kemer ilçesinde bulunan Çıralı plajının yamaçlarından yaklaşık 300 metre yükseklikteki alan, Beydağları Sahil Milli Parkı sınırları içindedir.
TGA
Olympos, Likya Birliği'nin önemli yerleşim merkezlerinden biri olarak kabul edilir. Komutan Servilius İsauricus, Helenistik dönemde kurulan bu şehri korsanlardan temizleyerek MÖ 78'de Roma topraklarına katmıştır. Kent, kendi kendine sürekli yanan ateşiyle ün kazanarak önemli bir dini merkez olmuş; bu önemini Roma ve Bizans dönemlerinde de aynı şekilde sürdürmüştür.
Olympos’ta gerçekleşen bu doğa olayı, binlerce yıllık bir doğal gaz kaynağının çatlaklarından çıkan metan gazının yeryüzüne ulaşıp yanması ile oluşmaktadır. Eskiden daha güçlü olan ateş, zamanla küçük ama çok sayıda aleve dönüşmüştür. Gündüz saatlerinde belli belirsiz olan alevler, gece saatlerinde oldukça belirgindir. Bu alevler binlerce yıl, denizcilere de bir fener gibi yol göstermiştir.
“Likya’nın sönmeyen ateşi” Yunan mitolojisinde, ağzından alev püskürten efsanevi yaratık Kimera (Khimaira, Chimaera, Chimera) ile özdeşleşmiş; bu sayede Olympos, Bellerophontes Efsanesi’ne ev sahipliği yapmıştır. Anadolu’da binlerce yıldan beri anlatılagelen bu efsane ilk kez Homeros tarafından İlyada Destanı’nda aktarılmıştır. Söylenceye göre:
Ephyra Kralı Glaukos’un oğlu Hipponoes bir av partisinde kardeşi Belleros’u öldürür ve “Belleros’u Yiyen” anlamına gelen Bellerophontes adını alır. Ephyra’dan sürülen Bellerophontes, Argos Kralı’na sığınır. Kendisine sığınan bu genci öldürmeyi kendine yakıştıramayan Argos Kralı onu Likya Kralı’na gönderir.
Likya Kralı acınacak haldeki bu genci öldürmek istemez ve onu Olympos Dağı’nda yaşayan aslan başlı, keçi gövdeli, yılan kuyruklu ve ağızdan alevler saçan canavar Chimera ile dövüşmeye gönderir. Bellerophontes, Pegassos adlı kanatlı atına binerek Chimera ile savaşmaya gider. Chimera saldırdığında Pegassos havalanır ve Bellerophontes yere inerken mızrağı ile canavarı yerin yedi kat dibine gömer. Fakat Chimera yerin yedi kat altından alevler saçmaya devam eder.
Bugün hala yanan alevler, Chimera’nın yerin yedi kat dibinden fışkıran alevleridir…
Bellerophontes’in zaferini kutlamak amacıyla Olympos’da bir yarış düzenlenir. Atletler Chimera’nın kutsal ateşiyle meşalelerini tutuşturarak Olympos kentine koşarlar. Böylece, daha sonra değişik spor dallarının eklendiği ve birkaç gün süren Olimpiyat Oyunları’nın Anadolu’daki ilk örneği gerçekleşmiş olur.
Antik dönemlerde efsanelerle anılan bu ateşin çevresi, zamanla Demirci Tanrı Hephaistos inancı etrafında şekillenen bir kült merkezine dönüşmüştür. Mitolojiye göre, Hephaistos, doğduğunda çirkin bir görünüme sahip olması nedeniyle Zeus tarafından Olympos Dağı'ndan fırlatılmıştır. Çirkinliğiyle birlikte topallığı nedeniyle diğer tanrılar tarafından hor görülen Hephaistos, yer ve gökyüzünden kaçarak yanardağların altına yerleşmiş ve kendisine demirciliği meslek edinmiştir. Hephaistos, Roma döneminde Olympos kentinin baş tanrısı konumundadır. Alevlerin yanında, Hephaistos adına bir tapınak yapılmıştır. Bu nedenle, Yanartaş’a verilen bir diğer isim de Hephaisteion’dur.
Hıristiyanlığa geçişle, Hephaistos kültünün sona ermesinden sonra da Yanartaş, uzun bir süre kutsallığını koruyabilmiştir. Bugün bile bazı yazıtları ve sunak kalıntıları görülebilen tapınağın üzerine, Bizans döneminde büyük bir bazilika yapılmıştır. Alanda yer yer orijinal blokları görülebilen kutsal yol ile alevlerin etrafında Roma ve Bizans dönemlerine ait birtakım yapıların kalıntıları mevcuttur.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne önerilen “Likya Uygarlığı Antik Kentleri” (2009) arasında yer alan Olympos ve civarı, Likya Yolu yürüyüş güzergahının 24. etabı üzerinde yer almaktadır.
Kaynaklar:
Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. “Olympos.” Antalya Tanıtım Kitabı, 2017.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. Likya Yolu web sitesi. “Pafta 24: Çıralı-Chimaera-Maden Ayrım Yeri.”
Kemer Kaymakamlığı web sitesi. “Chimera/Yanartaş.”