Sivrihisar cebesi ve incili küpesinin bilinen diğer isimleri Sivrihisar bileziği ve Sivrihisar küpesidir. Eskişehir merkezinde ve Sivrihisar ilçesinde yapılmaktadır. Gelinlik kızların hayalini kurduğu “Sivrihisar Cebesi ve İncili Küpesi”, 1800’lü yıllardan günümüze, Ermeni ustalardan (1917 yılına kadar Sivrihisar’da yaşamışlar) devralınan geleneğin aktarılmasıyla taşınmıştır. Ermeni ustaların yanında yetişen Sivrihisarlı kalfa ve çıraklar bu geleneği devam ettirmişlerdir.
Sivrihisar cebesi ince, tel tel altınların halı gibi dokunmasıyla yapılmış ince ve geniş bir bileziktir. Sivrihisar cebesi, bileziğin yanı sıra kolye olarak da işlenebiliyor. Geleneksel üretim tekniklerine bağlı kalınarak bugün de el işçiliğiyle yapılıyor. Cebeler, 22 ayar altın örme tekniğiyle üretiliyor. Tamamen el işçiliğiyle örülen cebenin, Trabzon cebesine göre telleri mikron olarak daha kalındır ve bu da kullanış açısından daha avantajlı olmasını sağlar. Cebe işlemesi özel tezgâhında 4 şiş üzerinde örülür. Örgünün standart, düzgün ve sıkı olması gerekir. El emeği ve işçilik çok önemlidir. Bir bileziği örmek yaklaşık bir hafta zaman alır. Cebelerin kilitlerindeki telkari çalışmaları da cebenin özelliğini ön plana çıkarır. Güç isteyen bir iş olduğu için, kadınlardan daha çok erkekler yapabilmektedir.
Sivrihisar incili küpesinin dikkat çeken özelliği, orijinalinin 12 adet inciden yapılmış olmasıdır. Küpenin üst kısmındaki mavi taş nazar, ortasındaki kırmızı taş ateşi, etrafındaki inciler de saflığı ve temizliği temsil ediyor. İncili küpe üç boydur, küpenin kenarlarındaki altın toplar 6, 8 ve 12 tane olarak sınıflandırılır. Bir çift küpe 300 parçanın tek bir parçada birleştirilmesiyle oluşturulur. Küpenin göbeği orijinalinde kırmızıdır. Bir çift küpenin yapımı 2 gün alır ve işçiliği çok zordur. Sivrihisar düğünlerinde erkek tarafının gelin için hazırlayacağı bohçaya “olmazsa olmaz” bir çift cebe ve bir çift incili küpe konur. Her ne kadar bir ziynet eşyası ise de, temkinli ve tutumlu olan Sivrihisarlı için cebe dar günlerinde bir güvencedir.
Değişen ticari yapı, yeni ve cazip iş kollarının ortaya çıkması nedeniyle gençler bu iş koluna gereken ilgiyi göstermemektedir. Firmalar bu ürünleri makine de yapmaktadır. Orijinal şekliyle ören ustalar yeni ustalar yetiştiremezse, zaman içinde orijinal bir ürün daha sahtesine yerini bırakacaktır.
Kaynak: Atasay Kuyumculuk Yaşayan Anadolu Takıları, 2000 Jival Magazin “Sivrihisar’ın cebesi bir de incili küpesi” Temmuz 2007 Sayı:02 Sayfa: 10-13 Sivrihisar Kaymakamlığı Yayınları Dünyanın Merkezi Sivrihisar