Rumkale, Gaziantep’in Yavuzeli ilçesinde yer almaktadır. Merzimen Çayı’nın Fırat Nehri ile birleştiği yerdeki dik kayalar üzerine kurulmuştur. Günümüzde üç yanı baraj gölüyle çevrilmiş olduğu için bir yarımada görünümündedir.

 

 

Antik dönemlerden günümüze kadar Şitamrat, Kal-a Rhomayta, Hromklay, Ranculat, Kal-at el Rum, Kal-at el Müslimin ve Kale-i Zerrin (Altın Kale) gibi farklı isimlerle anılan kale, iki beden halindedir. Birinci beden, doğu, kuzey ve batıda kayalığın dik olarak yontulmasıyla doğal bir sur meydana getirilerek oluşturulmuştur. İkinci beden ise bu doğal surun üstüne sert kalker kesme taşlarla sur duvarı olarak yapılmıştır. Kuzey ve doğu surlarında dikdörtgen planlı yedi burç ile kuzeyde çok sayıda mazgal pencere yer almaktadır. Kalenin güney yöndeki kayalık uzantısı 12. yüzyılda oyularak hendek haline getirilmiş; böylece, karayla kalenin doğrudan ilişkisi kesilmiştir.

 

Rumkale’de beden duvarları ve burçlardan başka bugün görülebilen mimari kalıntılar arasında Aziz Nerses Kilisesi, Barşavma Manastırı, çok sayıda yapı kalıntısı, su sarnıçları, su kuyusu ve hendek yer almaktadır. Kalede toprak üstündeki yapıların, 12-14. yüzyıllar arasına ait olduğu bilinmektedir.

 

Roma döneminde Hz. İsa’nın havarilerinden Yohannes’in Rumkale’ye gelip yerleştiği ve kayadan oyma bir odada İncil’in nüshalarını çoğalttığı rivayet edilmektedir. Kale, 1516’da Osmanlıların eline geçmiştir.