Afyon mutfağına özgü yemekler, yemek gruplarına göre aşağıdaki gibi sayılabilir:
- Çorbalar (Sakala Çarpan, Toğga, Göce Tarhanası vb.)
- Et yemekleri (Bütüm Et, Ramazan Kebabı, Paçık, Duvaklı vb.)
- Sebze yemekleri (Patlıcan Böreği, İlibada Dolması, Patlıcan Musakka, Pırasa Musakka, Maydanoz Musakka, Kabak Musakka, Düğülü Yaprak Dolması, Ekşili Bamya vb.)
- Hamur işleri (Arabaşı, Ağzı Açık, Bükme, Haşgeşli Börek, Ocak Bükmesi, Katmer, Cızdırma, Öğme vb.)
- Pilavlar (Özbek Pilavı, Haşhaşlı Bulgur, Mercimekli Bulgur) - Tatlılar ( Ekmek Kadayıfı, Fırma Baklavası, Kaymaklı Şeker, Güllaç vb.) - Salatalar (Afiyan Salatası)
- Turşular (Salatalık, Lahana, Biber, Kelek vb.)
- Kompostolar (Vişne, Erik, Elma, Kayısı vb.)
Afyon yemek kültüründe yemekler alışılagelmiş mönüden farklı olarak sunulur. Meydan sofralarında toplu yenen bu yemeğe “sıra yemeği” adı verilir. Sıra yemeğinde yemek çeşidi, verilen davetin özelliğine göre 10-15 çeşit yemekten 40 çeşit yemeğe kadar çıkabilmektedir. Sıra yemeğinde verilen yemeklerin fazla sayıda olmasının yaratacağı sindirim sorunlarını gidermek amacıyla yemeklerin sonunda Bamya ( bamya çorbası) verilmesi Afyon yemek kültürünün önemli bir farklılığıdır.
Afyon’da görülen yemekli toplantılar ve davetler arasında aşağıdakiler sayılabilir;
- Doğum daveti,
- Ölüm yemekleri,
- Sünnet düğünü ve daveti,
- Hacı daveti,
- Zinardı daveti,
- Oğlan kınası daveti,
- Güveyi koyma daveti,
- El öpme ve çeyiz indirme daveti,
- Gezekler.
Bu davetlerde, davetin özelliğine göre misafirlere farklı sunumlar yapılmaktadır.
Doğum Daveti: Yakın akrabalardan gelen yemeklerle yapılır. Ad koyma davetinde de yemekler akrabalar tarafından getirilir. Doğumda misafirlere ikram edilen sıra yemeklerine “Takım”, bu işe “Takım Düzme” denir. Doğum takımında Çorba, Palize, Kaymak, Tavuk veya Et, Çörek ve Meyve bulunur.
Ölüm Yemekleri: Doğum davetinde olduğu gibi, yemekler yakın dost ve akrabalar tarafından hazırlanır. Yakın akrabalar ve komşular sıra yemeği hazırlarken, uzak olanlar börek ve hoşaf gönderirler. Sıra yemeğinde Çorba, Kebap, Musakka, Dolma, Güllaç, Bamya ve Börek bulunur.
Sünnet Düğünü ve Daveti: Afyon’da düğünlerde yemekleri aşçılar yapar. Sünnet düğününde diğer davetlerden farklı olarak sıra yemeği yerine pilav üstü et veya Özbek Pilavı, Hoşaf, Börek, Tatlı veya mevsimine göre Meyve, Bamya ikram edilir. Afyon’da nişan ve düğünlerde “sıra yemeği” olarak; Çorba, Çifte Hindi, Paça, Elma Tufanesi, Patlıcan Musakka, Tencere Kebabı, Muhallebi, Yalancı Dolma, Güllaç Dolması, Tavuk Yahnisi, Börek, Erişte Baklavası, Bamya, Pilav ve Hoşaf ikram edilir. Görüldüğü gibi, sofraya tam on beş çeşit yemek gelmektedir. Bu yemekler arasında dört çeşit et yemeği, dört çeşit tatlı olması kurallaşmıştır. “Yemek Kurtarma” adı verilen yemeklerin sofraya geliş sırasını düzenleme işini aşçı yardımcısı üstlenmektedir.
Hacı Daveti: Hacca gitmeden önce veya geldikten sonra yakın akraba ve dostların davet edildiği davette, aynen sünnet düğününde olduğu gibi Pilav, Börek, ve Hoşaf sunulur. Nadir olarak “Sıra Yemeği” ikram edilir.
Zinardı Daveti: Nişandan sonra oğlan evinin kız evine gelip kayınvalidenin ve kız tarafının takı takması münasebetiyle yapılan davettir. Afyon adetlerine göre oğlan ve kız taraflarının nişan için birbirlerine kıyafet almalarına “Esbap Düzme” denir. “Esbap Düzme”de alınan kıyafetler nişan gecesi sini (tepsi) içerisinde, gelenlere gösterilir. Bu davet de nişan gecesinin ertesi günü yapıldığından Zinardı Daveti olarak adlandırılır.
Oğlan Kınası Daveti: Oğlan kınası, oğlan evinde, oğlan ve arkadaşlarının düzenledikleri bir eğlencedir. Oğlan askere giderken de böyle bir davet verilir. Sıra yemeğinin yanı sıra meze çeşitleri ve içki de sunulur. Oğlan kınası davetinde, Pirinç Çorbası, Bütüm Et, Patlıcan Musakka, Yalancı Dolma, Kaymaklı Ekmek Kadayıfı veya Baklava ve son olarak Bamya getirilir.
Güveyi Koyma Daveti: Bu davete kız tarafından kimse katılmaz. Oğlan tarafının yaşlıları ve oğlanın sağdıcının bulunduğu bu davette “sıra yemeği” sunulur.
El Öpme ve Çeyiz İndirme Daveti: Afyon davetleri içinde yemek çeşidi olarak en iddialı davetler el öpme ve çeyiz indirmedir. “El öpme daveti” kız evi tarafından, “Çeyiz indirme daveti” oğlan evi tarafından yapılır. Her iki davette de yemekler aşçı tarafından hazırlanır. Davetlerde sıra yemeği sunulur. Sıra yemeğinde Pirinç Çorbası, Bütüm Et, Musakka, Muhallebi, Paça, Nohutlu Tavuk Yahnisi, Baklava, Bamya, Taze fasulye veya bunun yerine küçük tabaklara kapanmış pirinç pilavı, Mevsimine göre meyve bulunur. El öpme ve çeyiz indirme davetlerinde en az üç çeşit et yemeği, üç çeşit de tatlı vardır. El öpme davetinde kız evi yukarıda sayılan yemeklere ilave olarak Yahni, Börek, Pilav, hHoşaf, Muhallebi, Güllaç Dolması v.b. yaklaşık 40 çeşit yemek ve tatlı ikramında bulunabilmektedir. Afyon’da yukarıda sayılan davetler dışında Ramazan davetleri, hıdrellez davetleri, asker davetleri, bayram davetleri ve gelin davetleri de vardır. Bu davetlerde verilen sıra yemekleri içinde Çorba, Kebap, Musakka, Dolma, Muhallebi, Taze Fasulye, Tatlı (Ekmek Kadayıfı, Baklava) ve Bamya sunulur.
Gezekler: Afyon’un sosyal hayatında önemli yeri olan gezekler, çok yönlü bir dayanışma ve yardımlaşma faaliyeti olarak günümüzde de sürmektedir. Günümüzden elli altmış yıl önce gezeklerin çoğu yemekli olarak yapılırdı. Eski Afyon gezeklerinde sıra yemeği olarak Pirinç Çorbası, Bütüm Et, Musakka (Nohutlu kabak ve patlıcan musakka), Muhallebi, Elmasiye, Baklava, Bamya ve mevsimine göre meyve bulunurdu. Gezeklerde sıra yemeğinde bazı yemeklerin yerine başka yemekler de gelebilirdi. Örneğin çorbadan sonra Özbek Pilavı, daha sonra tepsiyle Börek ve Ağzı Açık, Bükme, Hoşaf (vişne veya kayısı), Zeytinyağlı Sarma, tatlı olarak Tel Kadayıf, Kaymaklı Ekmek Kadayıfı v.b. 1930’lu 1940’lı yıllarda gezeklerde hindi kesilmesi adetti. Pişmiş hindinin üzerine örtülen yufka nedeniyle bunlara “duvaklı” denirdi. Eski Afyon gezeklerinde yapılan ve yenilen diğer iki önemli yemek “Arabaşı” ve “Tel Helva”dır .