Yıldız Sarayı, İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde, Yıldız tepesinde yer alır. Saray kompleksi, yaklaşık 500.000 metrekarelik bir alanı kaplayan bahçe ve koruluklar içine yerleştirilmiş köşkler, kasırlar ile yönetim ve servis yapılarından oluşturmaktadır.
Kanuni Sultan Süleyman döneminden (1520-1566) itibaren padişahlar tarafından av sahası olarak kullanılan ve Hazine-i Hassa’ya kayıtlı olan bu araziye ilk kasrı Sultan I. Ahmet yaptırmıştır. 18. yüzyıl sonunda Sultan III. Selim tarafından validesi Mihrişah Sultan için Yıldız Kasrı, babası için ise bir çeşme yaptırılmıştır. Genellikle yaz aylarında Yıldız Sarayı’nda oturan Sultan Abdülaziz ise Büyük Mabeyn Köşkü’nü inşa ettirmiştir. Daha sonra dış bahçeye Malta Köşkü ile Çadır Köşkü, asıl kısma ise Çit Kasrı eklenmiştir.
TGA
Sarayda asıl yapılaşma Sultan II. Abdülhamit döneminde (1876-1909) başlamıştır ve buraya Yıldız Saray-ı Hümayunu adı verilmiştir. Bu dönemde saray, padişahın özel yaşamına ait mekanlarla birlikte resmi görevlilere tahsis edilen binaları, tamirhane, marangozhane gibi atölyeleri ve tiyatro, müze, kitaplık gibi kültür ve sanat yapılarını da kapsamaktadır.
TGA
Saray, Hasbahçe adıyla bilinen, doğal nehir görünümünde havuzu bulunan bir iç bahçeye sahiptir. Bu bahçenin değişik yerlerinde birbirinden bağımsız olarak inşa edilmiş küçük dinlenme köşkleri bulunmaktadır. Hasbahçe tek bir kapıyla geçit veren harpuştalı yüksek bir duvarla dış bahçeden ayrılır. Saltanat döneminde saraya mahsus olan dış bahçe, bugünkü Yıldız Parkı’dır ve günümüzde halka açıktır. Sultan Vahdettin’den sonra bir süre boş kalan saray binaları, 1924 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebi’ne tahsis edilmiştir. 1946 yılında Harp Akademileri’ne bırakılan saray, 1978 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredilmiştir. Günümüzde Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Milli Saraylar Başkanlığına bağlı olan Yıldız Sarayı, 2024 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.
TGA
Türk Osmanlı saray mimarisinin son örneği olan Yıldız Sarayı, yüksek duvarlarla çevrili üç avlunun çevresinde sıralanan köşkler ve kasırların yanı sıra tiyatro, müze, kütüphane, eczane ve marangozhane gibi unsurlarıyla küçük bir şehir görünümündedir. Çeşitli üsluplarda inşa edilen yapıları ve bahçe tasarımı ile Avrupa ile etkileşim içindeki geç dönem Osmanlı mimari ve peyzaj tasarımının gelişimine tanıklık eden “Yıldız Saray Kompleksi” 2015 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine eklenmiştir.
Kaynaklar:
İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü web sitesi. “Yıldız Saray Kompleksi (İstanbul) [2015].”
Milli Saraylar Başkanlığı web sitesi. “Yıldız Sarayı.”
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi web sitesi. “Yıldız Sarayı.”