Ahi Evran Kimdir?
Asıl adı Şeyh Nasirüddin Mahmûd Ahi Evran b. Abbas olup Ahi Evran (Evren) adıyla tanınır. Tarihi bir hüviyeti olmasına rağmen gerçek kişiliği menkıbeler içinde kaybolmuştur. Asya içlerinden Anadolu’ya gelen mutasavvıflardan biridir. Bir süre Denizli, Konya ve Kayseri’de ikamet ettikten sonra Kırşehir’e yerleşmiş ve ölümüne kadar burada kalmıştır. 1171-1261 yılları arasında yaşamıştır.
Mesleği debbağlık (deri işleme sanatı) olan Ahi Evran-ı Veli, Ahilik Teşkilatı’nın kurucusudur. Birçok şehir ve kasabayı gezerek teşkilatın kuruluşunda ve yayılışında önemli rol oynamıştır. Otuz iki çeşit esnaf ve sanatkarın lideri olarak anılır. 13. yüzyılın toplum önderlerinden biridir.
Tanıtma Genel Müdürlüğü Arşivi, Servet Uygun
Ahilik Teşkilatı Nedir?
Ahilik Teşkilatı, 10. ve 11. yüzyıllarda İslam’ın resmi olarak kabul edilmesini takiben Asya’dan Anadolu’ya göç eden Türk esnaf ve sanatkarlara Anadolu’da iş imkânı yaratmak, onları Bizanslı esnaf ve sanatkarlarla rekabet edebilir hale getirmek, ürün ve mallarının kalitesini korumak, üretimi ihtiyaçlar dahilinde düzenlemek ve Türk nüfusunun ekonomik özgürlüğünü sağlayarak ihtiyaç sahiplerine her türlü desteği vermek amacıyla Ahi Evran tarafından oluşturulmuştur.
Anadolu’dan Orta Asya’ya kadar esnaf ve sanat ustalarını tek çatı altında toplamayı amaçlayan Ahilik Teşkilatı’nın ahlaki değerleri ve örgütsel yapısı, bugünkü birçok esnaf, sanat ve ticaret kurumunun örgütlenmesine de temel olmuştur.
Ahi Evran Zaviyesi
Ahi Evran’ın zaviyesi, Kırşehir il merkezinde bulunmaktadır. İlk inşa tarihi bilinmemekle birlikte 14. yüzyılda basit bir zaviye olarak kurulduğu tahmin edilmektedir. 1450’de türbenin üzerine bir bina yaptırılmış, 1481’de bu bina genişletilmiş ve 1561’de de yapıya mescit ilave edilmiştir. Minaresi, 20. yüzyılın başında inşa edilmiştir. Yedi mekândan oluşan tek bir yapıdır.
Tanıtma Genel Müdürlüğü Arşivi, Servet Uygun
Anadolu’da pek çok örneği görülen zaviyeli veya tabhaneli cami tipinin plan şemasına uygundur. Oldukça simetrik bir biçimde inşa edilmiştir. Yapımında çevredeki antik harabelerin malzemesinden de büyük ölçüde faydalanılmıştır. Türk mimarisinde bu tür yapılar zaviyeli cami olarak da isimlendirilmektedir. Zaviyenin içinde, Ahî Evran’ın türbesi ile bazı ahîlerin mezarları da bulunmaktadır. Yüksek ve geniş bir kemerle orta sofaya açılan kuzeydeki kubbeli hücre, Ahî Evran’ın türbesidir. Burada Ahî Evran’ın mezarını sembolize eden, büyük fakat sade bir ahşap sanduka vardır.
Şeyhlerinin “Ahî Baba” unvanını aldığı Ahi Evran Zaviyesi, Osmanlılarda Türk debbağlarının ve zanaat erbabının manevi merkezi olmuştur. 20. yüzyılın başlarına kadar da esnaf zümresi üzerindeki manevi tesirini devam ettirmiştir. Ahilik Teşkilatı’nın bugün ayakta kalan en önemli temsilcisi konumunda olan Ahi Evran Türbesi, 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne eklenmiştir.
Kaynaklar:
Kırşehir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü web sitesi. Dünya Miras Geçici Listesi. “Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) [2014].”
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi web sitesi. “Ahî Evran.”
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi web sitesi. “Ahî Evran Zaviyesi.”