Samsun Kent Müzesi binaları kentin demiryolu tarihi açısından ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Cumhuriyetten önce yabancı şirketler tarafından işletilen hatlar Cumhuriyet ile birlikte hızla devletleştirilmiş, yurdun önemli bir bölümü demir ağlarla örülmüştür. Demiryollarına gösterilen bu önem kurumun çalışanlarına da yansımıştır; bu büyük ve önemli kurumun personeline lojmanlar tahsis edilmiştir

Kent Müzesi binalarını oluşturan iki ana ahşap yapı, bu doğrultuda 1928 yılında Samsun-Sivas Demiryolu İnşaat ve İşletme İdaresi ve Devlet Demiryolu Lojmanı olarak inşa edilmiştir. Bodrum üzerine iki katlı olan ahşap yapıların zemin katları idari ofis, birinci katları ise lojman olarak kullanılmıştır. Bu yapıların yanındaki Cumhuriyet Caddesi tarafındaki ufak bina ise 1936 yılında müştemilat olarak kullanılan yapının yerine yapılmıştır. Bu ek yapı uzun yıllar Demirspor Kulübü'nün lokali olarak kullanılmıştır.

Demir Spor Lokali

Cumhuriyetin ilanından sonra demiryoluna ağırlık verilen Türkiye'de, bir kentten demiryolunun geçtiğinin önemli bir göstergesi, kentin adıyla anılan bir "Demirspor" kulübüne sahip olmasıydı. Demirspor kulüpleri, demiryollarının getirdiği değişimlerle birlikte kentin sosyal ve kültürel yapısını etkilerken, Türkiye spor tarihinin önemli geleneklerinden birini oluşturmuşlardı. Samsun Demirspor'un resmi kuruluş tarihi 19 Şubat 1945 olmasına karşın Samsun demiryolcuları 1929'da Şimendiferspor adıyla bir kulüp kurmuşlardır. Kulüp "Samsun Demirspor"a dönüştüğünde diğer "Demirspor"larda olduğu gibi, devlet demiryollarının demir kanatlarını ve mavi-lacivert logo renklerini formasına taşımıştır. Kulübe bir de lokal tahsis edilmiştir. Günümüzde Samsun Kent Müzesi'ne dönüştürülen demiryolu lojmanlarının yanındaki bu lokal, Demirsporluların ve demiryolu personelinin uzun yıllar buluşma noktası olmuştur.

Kent Müzesine Doğru

2004 yılında Tarihi Kentler Birliği'ne üye olan Samsun'da kent belleğinin kayıt altına alınmasına yönelik çalışmalara başlanmıştır. 2007 yılında kentin tarihi ve kültürel değerlerinin korunması yolunda gerçekleştirilen çalışmalar hız kazanmış, kent belleğinin aktarılabileceği ve toplumsal hafızayı canlı tutacak bir kent müzesi projesi oluşmaya başlamıştır. 13 - 15 Mayıs 2011 tarihleri arasında Samsun'da gerçekleşen "Her Kente Kent Müzesi" konulu Tarihi Kentler Birliği toplantısının ertesinde ise proje hayata geçirilmiştir. Müzenin yer tespiti, içeriği ve projelendirilmesi Prof.Dr. Metin Sözen ve ÇEKÜL'ün katkılarıyla gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda TCDD'ye ait lojmanlar ve Demirspor Lokali binası 2011 yılında kamulaştırılmıştır.

Sekiz ay içerisinde tamamlanan restorasyon çalışmasının ardından kent müzesi binalarının tasarım ve içerikleri oluşturulmuş, Samsunluların ve birçok kurumun desteği ile müze içerikleri kent belleği açısından değerli objelerle tamamlanmıştır. Böylece hem Devlet Demiryolları ve Demirspor açısından bir tarihi yansıtan, hem de bahçesinde düzenlenen kutlama törenleriyle tüm Samsunluların hatıralarında ayrı bir yere sahip olan bu yapı grubu, Samsunluların geçmişiyle buluşabileceği bir merkez olarak kente kazandırılmıştır. Müzede Samsunlu ünlüler, şehrin kronolojik tarihive tütüncülük üzerine çeşitli eserler sergilenmektedir.