SİİRT’İN HAS ÜRÜNÜ EL DOKUMA TİFTİK BATTANİYESİ

Siirt’e gelen herkese battaniye ısmarlamak, Siirt’ten ayrılana battaniye hediye etmek gelenek haline gelmiştir. Battaniyecilik oldukça eski bir el sanatıdır. Pazar problemi ve ham madde olan tiftiğin pahalı olması, bu sanatın gün geçtikçe terkedilmesine neden olmaktadır. 1970’lerde 300 kadar olan tezgâh sayısı bugün 70’lere kadar düşmüştür.

Battaniyeler tek ve çift kişilik olarak üretilmektedir. Tek kişilik olanlar 1.35 m. x 2 m., çift kişilik olanlar ise 1.60 m. x 2 m.’dir. Ağırlıkları 3-5 kg arasındadır. Her tezgâhta tek kişilik battaniyeden günde bir adet dokunabilmektedir.

Yurt içinde ve dışında oldukça rağbet gören Siirt battaniyeleri, hediyelik eşya olarak iç ve dış turizmde oldukça önemli bir yere sahiptir. Eğirilmek suretiyle ince iplikler haline getirilen tiftik pamuk ipliklerin arasından mekik yoluyla geçirilerek dokunur. Saf tiftiğin doğal renkleri korunur. Beyaz, siyah, kahverengi, sansar ve devetüyü gibi renkleri vardır. Dokuma işlemi gerçekleştikten sonra demir taraklarla dokumanın üst yüzü taranarak tüyleri çıkartılır. Daha sonra yıkanıp kurutulur ve demir tarakla tekrar taranarak tüyleri şekillendirilir.

Önceleri aba ve seccade olarak kullanılan bu dokumalar, daha sonra talep üzerine ve turistik gelir sağlamak amacıyla battaniye, sergi, manto, atkı, başlık, turistik heybe, çanta, divan örtüsü, kırlent ve çeşitli süs eşyaları olmak üzere pek çok kullanım alanına hitap etmeye başlamıştır. 2003 yılından itibaren Siirt Valiliği aracılığıyla Türk Patent Enstitüsünde tescil ettirilmiştir.

Güneydoğu Anadolu’nun bölgesel özelliğini taşıyan Siirt’in en önemli el sanatlarından biri olan “Siirt Battaniyesi”  el tezgâhlarında dokunan battaniyenin ana maddesi olan tiftik, tiftik keçisinden kırkılarak elde edilir. Kırkımdan sonra tiftik, yumaklar haline getirilerek satışa çıkarılır. Tiftikler, battaniye esnafı tarafından renklere ve cinslerine göre ayrılır. Tiftiğin beyaz, siyah, kahverengi, sansar ve devetüyü gibi doğal renkleri bulunmaktadır. Kesilen tiftik kirman ile eğrilmesinden elde edilen ipliklerin özel tezgâhlarda dokunması ve bu dokumanın çelik tarak vurularak tüylendirilerek şekillendirilmesi ile oluşur.

Yüzyılı aşan bir geçmişe sahip olan Siirt Battaniyesi başlangıçta sadece abacılıkta kullanılan bu el sanatı, daha sonra battaniye, seccade dokumacılığı olarak devam etmiş ve bugün daha da gelişerek manto, atkı, başlık, turistik heybe, çanta, divan örtüsü, kırlent ve çeşitli süs eşyaları ile adını duyurmuştur.