ERKEK GİYSİLERİ

Bugün bilinen medeni kıyafetler giyilir. Eski zamanlarda iç çamaşırı olarak; kısa ve uzun kollu keten gömlekler, iç donları (bele işli uçkurla bağlanır) güveyler, potur, şalvar ve mintan, başlarına fes, ayaklarına kloş potin giyerlerdi. Camiye gidenler temiz giysi olarak beyaz renkte yapılmış şalvar (hasse ve kara astardan) kullanırlardı. Erkeklerin kullandığı şalvar ve zıpkalar artık tarihe karışmıştır. Eski örf ve adetleri yaşatmak isteyenler, bacakları sıkıca saracak şekilde dikilmiş kilot pantolon adı verilen giysileri zaman zaman giymektedirler. Ayrıca soğuk havalarda yeleğin üzerine kollu siyah aba giyer. Omuzundan tüfeğini, göğsünden armalarını, belinden de silahını, yağdanlığını eksik etmezdi. Arazinin; dağlık, engebeli ve ormanlarla kaplı oluşu, dağınık yerleşim de göz önüne alınırsa halk; eşkıyaya ve soyguncuya karşı koymak için bu şekilde silah taşımak zorunda kalıyordu. Erkek giysilerde siyah, lacivert renk kullanılmakla birlikte yöredeki el tezgahlarında dokunan koyu kahverengi şaldan giysiler yapıldığı da bilinmektedir. Erkek giysileri genel olarak; kabalak, yelek, aba, zıvka, mintan, çizme (sabuk), çarı

• Kabalak - Başlık: Yörede kukul (kukuleta) olarak bilinir. 150-170 cm. uzunluğunda, 24 cm eninde siyah çuha, karamandula[6] veya şayak[7] kumaştan yapılmaktadır. Ortası başa yerleştirilecek şekilde dikilir. Başlığın tepesine bağlı püskülü vardır. Önde 6 cm. eninde, 20 cm. uzunluğunda kaytan işlemesi vardır. Arka tarafında 10 cm'lik bir yırtmaç vardır. Bu yırtmaç kabalağın iyi ve rahat bağlanması için yapılmıştır. Uzun kısımları uç kısmından içe doğru 30 cm. astarlıdır.
• Fes: Köy ve şehirlerde giyilen orta kısmı içeri doğru büzgülü yün bir başlıktır. Şehirliler fesi, etrafına çember sararak giyerler.
• Aba - Cebken: Siyah şayak kumaştan yapılmış, yakasız, kolları astarlı olduğu halde bedeni astarsızdır. Sağ ve sol tarafta birer cebi vardır. Kruvaze olarak sağ solun üzerine kapatılır. Genellikle soğuk havalarda yeleğin üzerine giyilir.
• Yelek: Ön kısmı siyah şayak kumaştan dikilmiştir. Arka kısmı boydan boya astarlıdır. Yeleğin iç astarı karamandoladan olduğu gibi ipekten de olur. Yaka kısmında 12 cm. eninde sırma işlemeler vardır. Sol omuza yakın bir konumdan aşağıya doğru bir dizi düğme ile iliklenir. Bu düğmeler simetrik olarak sağda da bulunur. Kullanılan düğmeler siyah veya metalik beyaz renkte (gümüşten) olur. Kol altında cepler bulunur. Gömleğin üzerine giyilir.
• Gömlek - Mintan: El tezgahlarında 1900-1909 yıllarında erkekler için 1- Koluzobba denilen eriş ve arağazı[8] ipek ve bürümcükle dokuma bir çeşit gömlek, yine yarım koluzobba yahut melez denilen ipeği az ve bürümcüğü fazla ikinci çeşit gömlek. 2-Hilaliye denilen Çin pamuğu ve ayrıca ipek ve bürümcük karışık dokunan erkek gömleği. Şimdi ise beyaz-siyah, siyah-beyaz çizgili bezden yapıldığı gibi, beyaz patiska, poplin veya ipekli kumaştan dikilen hakim yaka kolları manşetli bol bir giysidir. Yaka; boğaz üzerinde iki üç düğme ile iliklendiği gibi sol omuz üzerinde de iliklenir. Düğmeler siyah renktedir.
• Zıpka (Zıvka): Siyah şayak kumaştan dikilmiş bir tür pantolondur. Bacak kısmı, bacağı saracak şekildedir. Ağ ve arka kısmı körüklüdür. Zıvkanın ek yerlerinde, bacağın ön ve arkasından aşağıya doğru 1 cm eninde kaytan işleme vardır. Uzun uçkur ile önden arkaya dolanarak bağlanır. Paça kısmında ayağın rahat geçmesi için yapılmış 10 cm. lik yırtmaç bulunur. Yırtmacın uçlarında uçkurlar bulunur. Bu uçkurlar bileğe bağlanır.
• Çorap: Fildegoz[9] dokunmuş, yünle örülmüş siyah, beyaz ve kahverengi çoraplar giyilir. 
• Çarık: Ayakkabı olarak yörede inek derisinden yapılan çarık giyilir. Çarıkların uçları sivri, boğazları açıktır.
• Çizme: Yörede sabuk veya salenk olarak adlandırılır. Boğaz kısmı yumuşak deriden ve meşinden yapılan altı kösele alçak topuklu, ince dikimli ve sivri burunlu siyah bir çizmedir. Boğaz kısmı katlanarak da giyilir. Ayrıca yörede körüklü çizme de giyilir.
• Kalçın: Üstüne başka bir şey giymek üzere abadan veya meşinden yapılan çizme şeklinde ayak giysisi. Bu giyildiğinde ayağa çapula giyilir.
• Çapula: Deriden yapılmış burun kısmı mübalağalı şekilde kalkık yemeni giyilir. Demir ökçeli ve alt kısmı demir puntalıdır.
• Kara Lastik: Trabzon lastiği adıyla bilinir. Kendinden topuklu, bir çok renk ve çeşidi bulunan lastik ayakkabı. Kaloş: Tabanın temiz kalması için eskiden potin üzerine giyilen, terlik ayakkabı.
• Potin: Konçları ayak bileğini geçen bağlı, düğmeli veya yandan lastikli ayakkabı, fotin. 

TRABZON YÖRESİ ERKEK TAKILARI

Giysilerin üzerine sarılan veya takılan aksesuarlar; kuşak, kemer, hamayil, nuska, köstek, bıçak, yağdanlık ve kavlikten oluşur. Kuşak:Bele desensiz büyük kuşak sarılır. Şaldan yapılan kuşağın uçları sarkıtılmaz. Silah kuşağın arkasına sokulur. Genelde şehirliler tarafından giyilir. Kuşağın uç kısımlarında hesap işi, gümüş kırma tekniğiyle yapılmış motifler bulunur.

• Kemer: Yörede sırma silahlık, çerkez kemeri olarak da bilinir. Siyah deriden yapılan kemerin ön kısmında bıçakları koymak için üst üste dikilmiş kayış gözleri bulunur. Bu kemerde aşağıya doğru sarkan gümüş işli uçları vardır. Bu kemere silah, bıçak, av malzemesi, yağdanlık ve kavlik takılabilir. Yelek üzerinden bele bağlanır.
• Hamayil: Gümüşten yapılmış nazar göz değmesin diye içine muska ve bazı ayetler koyulur. Üzerine çiçek, ay-yıldız, cami resmileri, padişah arması ve turası işlenen, sigara tabakası büyüklüğünde zarif bir kutudur. Hamayil, gümüş zincirle birlikte sağ omuzdan sol koltuk altında doğru çaprazlama asılır.
• Nuska - Muska: Üçgen şeklinde olan nuska gümüşten yapılır. Üzerinde çiçek ve ay-yıldız gibi işlemeler bulunur. Boyuna gümüş zincirle asılır.
• Köstek: Sol cebe konulan saate çok sayıda ince gümüş zincir bağlanır. Bu zincirlerin diğer uçları sağ üst yakaya tutturulur.
• Bıçak: Üç çeşit bıçak vardır. Birincisi genelde horon oynayanların taktığı bıçak ki buna kama [10] (gama) denir. Ucu sivri 25-30 cm. uzunluğunda, siyah bir kın içinde sol taraftan bele asılır. İkincisi aba üzerine sol omuzdan aşağıya doğru asılan ve hançer biçiminde olan bu bıçağa kara kulak veya pala[11] denir. Oluklu ve tek ağızlıdır. Kama gibi kına koyulur. 50-60 cm. büyüklüğündedir. Üçüncüsü Sürmene bıçağı başka bir deyişle çift bıçak, bir kın içinde iki bıçak vardır, birincisi silah olarak kullanılan sivri bıçak diğeri ise gündelik olarak kullanılan bıçaktır.
• Yağdanlık: Silah yağlamak için içinde yağ bulunan küçük bir kutudur. Kemere asılır.
• Kav Torbası (Kavlik): Kav, ateş veya sigara yakmak için çakmak çakarak tutuşturulan maddedir. (Mantar kavı, bez kavı). Kavlik, sigara veya gerektiğinde ateş yakmak için içine kav, çakmak taşı, gazlı bez, pamuk ve çakmak konan siyah meşin, bezden bir torbadır. Kemere asılır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR: CİHANOĞLU, Selim; “Trabzon Yöresi Giysileri, El İşleri ve Kalıpları, Eser Ofset, Trabzon , Mayıs1997 CİHANOĞLU, Selim; “Trabzon’da Oynanan Horonlar”, Eser Ofset, Trabzon, Kasım 1997 CİHANOĞLU, Selim; “Kemençe Metodu” T.C. Trabzon Valiliği il Kültür Müdürlüğü Yayınları,Eser Ofset Matbaası, Trabzon ,Ağustos,1998 CİHANOĞLU, Selim; “Doğu Karadeniz Bölgesinde Oynanan Horonlar, Karşılamalar, Barlar ve Halaylar ” T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları,Efsane Reklamcılık Yayıncılık, İstanbul ,Aralık 2004 “Türkçe Sözlük” ,Türk Dil Kurumu Yayınları, Sayı:403, Bilgi Basımevi , Ankara,1974 [1]"Trabzon’da Oynanan Horonlar", Selim CİHANOĞLU,Eser Ofset, Trabzon, Kasım 1997, s.26-27 [2] “Trabzon’da Oynanan Horonlar", Selim CİHANOĞLU,Eser Ofset, Trabzon, Kasım 1997, s.28-29 [3]CİHANOĞLU, Bahittin; Edebiyat öğretmeni, Görüşme, Trabzon, Temmuz 1993. [4] Kufa:Tahtadan yapılmış içersine yiyecek - içecek konula bilen bir tür kazan. [5] İSPAREL: İşliğin üzerine yapılan işlemelere verilen ad. [6] Karamandula: Sağlam parlak kumaş [7]Şayak: Kaba bir şekilde dokunmuş, dayanıklı yünlü kumaş, iplikleri köşeden köşeye ve çuhadan daha seyrek olarak dokunmuş lacivert veya siyah renktedir. Kaba örgülü olmakla birlikte sıcak tuttuğundan özellikle köylüler ve kasaba esnafı arasında ceket (ABA) ve pantolon (ZIVKA) kumaşı olarak kullanılmıştır. [8]ARAĞACI: Dokuma tezgahlarında enine alınan iplik, atkı [9]Bir çeşit pamuk ipliği. İskoçya ipliği denilen ince ve sağlam pamuk ipliğinden dokunmuş; Fildegoz çorap, fildegoz fanila [10]Kama: Silah olarak kullanılan, ucu sivri, iki ağzı da keskin bıçak [11]Pala: Kavisli, kısa uç bölümü geniş, kabzasından doğru daralan bir tür kılıç [12]ŞENTÜRK, Osman; Mahalli Kemençe Sanatçısı, Görüşme, Akçaabat, 1993 [13]SAYGUN, A; Rize, Artvin ve Kars Havalisi Türkü ve Saz Oyunları Hakkında bazı malumat, Nümune Matbaası, İstanbul, 1937, s.40 [14]TEPE, Neşat, Mahalli Sanatçı, Görüşme, Akçaabat, 1992 [15] AVCI, Turgay, Mahalli Sanatçı, Görüşme, İstanbul, Ekim 1994

Kaynak: Trabzon İl Kültür Turizm Müdürlüğü