­ DEVREK BASTONU | Kültür Portalı

Devrek Bastonu - Zonguldak

Devrek tarihi araştırmacıların sıklıkla başvurdukları H.1310 (M.1892) tarihli Kastamonu Salnamesi’nin “Masnuat/El Sanatları” bölümünde, “Devrek kasabasında ceviz ağacından yapılan sandık, masa, konsol, sigara ağızlığı ve baston gibi şeyler memnuniyet verici şekilde olup, bundan böyle her yönüyle ilerleyeceği ve bu iş kolunun Devrek sanayisi içinde büyüyeceği, Devrek sanayisini de büyüteceği” belirtilmektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarına ait salnamede, “Devrek’te hemen bütün şeb’at-ı sanat (sanat şekilleri) yerli Türkler tarafından idare edilir.Terzi, kunduracı, demirci, tekneci ve bilhassa yerli kızılcık, şimşir, ceviz gibi ağaçlardan ve kemikten sanatkârane baston, ağızlık gibi avari imal eden sanatkârlar vardır” denilmektedir. Devrek bastonlarında hammadde ağaç olarak kızılcık ağacı, akça ağaç, akgürgen, ceviz, çam, gül, döngel (muşmula), çınar, kayın ağacı, fındık ağacı, meşe, kiraz ağacı ve porsuk ağacı kullanılmaktadır. Bastonculukta kullanılan ağaç bir yıl kurutulur. Kuruyan, deforme olan ağaç ısı ile tavlanarak düzeltilir. Klasik Devrek bastonunda en çok kullanılan baston formu, burma ve bu formda yer alan yılan figürüdür. Baston yüzeyinde burma formunun kolay olması ve yılan figürünün bu forma uygun düşmesi nedeni ile oldukça fazla miktarda kullanılmaktadır. Çoban tekniği Devrek yöresine ait bir terimdir. Kızılcık ağacı dalları kesilmeden önce üzerine belirli aralıklar ile bıçak ile vurulması sonucu dallarda çıkıntılar oluşur. Çıkıntılı bu görünüm, çoban çentiği olarak nitelendirilmektedir. Devrek’te klasik baston motiflerinin yanında gül kabartma, sedefli ve değişik hayvan başlıklı takma saplı bastonlar (at, kartal, ördek başlı, koşan at, kurt vb.) yapılmakta ve bu bastonlarda bitkisel ve geometrik bezemeler de oldukça fazla görülmektedir. Devrek bastonu 9 aşamada yapılır. Bu aşamalar fırınlama, tornalama, gövde, sap kesimi, uç takmak, sistire ve zımpara, renklendirme, süsleme işleme ve vernikleme işlemleridir. Fırınlamada ağaç 180-240 derece sıcaklıkta yumuşatılıp, istenilen şekilde düzeltme tahtasında düzeltilir. Tornalamada sap takılacak kısmı, işleme yapılacak gövdesi ve uç takılacak bölümleri çekilerek hazırlanır. Tornada işlenen gövdeye fatura açılır ve işlenecek yılan, baklava dilimi vs. şekilde işlenir. Gövdedeki şekle en uygun sap modeli seçilir ve son kesimleri ve düzelmesi sap kesimi aşamasında yapılır. Uç takma aşamasında ise, tornada uç takılması için açılmış olan kısma boynuz ucu polyemit delinerek tutkalla monte edilir. Kuruduktan sonra gövdeye göre göze hoş görünecek şekilde temizliği yapılır. Sistire ve zımpara işlemi de tamamlandıktan sonra baston ya çini mürekkebi ile ya da saf nitrik asit ile yakılarak boyanır. Devrek bastonunu diğer bastonlardan ayıran en önemli özelliği de budur. Süsleme-işleme her ustanın bir bakıma kendi kimliğini yansıttığı, sapın hemen altında yer alan 5-7 cm’lik bölümü çiçek veya başka simgelerle süslediği aşamadır. Son olarak vernikleme işlemi yapılır.Vernikleme de daldırma ve süzme işlemleri ile yapılır. Daha sağlıklı olduğu düşünülen daldırma yöntemi ile iyi vernikli bir yüzey elde edene kadar belirli zaman aralıklarıyla bu işlem 7-8 defa tekrarlanır. Zonguldak Turizm Rehberi, 2010.
Görüntülenme Sayısı : 14496    Eklenme Tarihi : 15 Ocak 2013 Salı    Güncellenme Tarihi : 29 Mayıs 2017 Pazartesi