Halk Sporları

Halk sporları, resmî ve olimpik nitelikler kazanmamış, geleneksel olarak belirli zamanlarda ve yerlerde icra edilen, halkı eğlendirmek ve yarışma duygusunu tatmin etmek üzere düzenlenen sportif etkinliklerdir. Eğlendirmek ve yarışma duygusunu tatmin etmenin yanısıra beden gelişimini sağlamaya ve savaş gibi çatışmalı durumlara hazırlanmaya yönelik amaçları ve işlevleri vardır. Halk sporları incelendiğinde, her birinde bu niteliklerin bütünüyle bulunduğu görülür. Bu türden spor müsabakaları hem izleyenleri eğlendirir hem yarışanların rekabet duygusunu tatmin eder hem de bedensel gelişimi sağlayıp katılanları savaşmaya hazır hale getirir. Geleneksel Türk halk sporları bu nitelikleri içeren özellikleri yapılarında barındırırlar. Cirit, at üzerinde kargı ve mızrak gibi atılabilir silahlarla savaşma yeteneğini arttırır ve at sürme yeteneğini pekiştirir. Güreş, kol ve beden gücüyle rakibi yenme çabası olarak, bedenin çevikliğini, dayanıklılığını ve alt etme yeteneğini geliştirir. Bilek güreşi de, güreş gibi, güç kullanarak rakibe üstün gelmeyi temin eder. Nişancılık sporları da, atıcılık yeteneğini geliştirir. Bunların yanısıra halk kültüründe hayvanların çarpıştırıldığı geleneksel yarışmalar da vardır. Bu yarışmalar, eğlendirme işlevinin yanında, yenen hayvan sahibine bir onur sağlar. Ayrıca hayvanlar üzerine oynanan bahisler yoluyla halk arasında heyecan yaratılmış olur. Bu yarışmaların düzenlendiği günler, yöreye hareketliliğin geldiği, yöreyi dışarıdan kişilerin ziyaret ettiği ve bu vesileyle ticaretin yapıldığı zamanlardır. Bu tür yarışmalar genellikle panayırlara veya festivallere denk gelir. Panayırlar ve festivaller yöredeki halkın biraraya geldiği, eğlendiği, toplumsal dayanışmalarını ve kimliklerini pekiştirdikleri, bu arada alışveriş ve ticaret yaptıkları özel ortamlardır. İlk başlarda bu özel ortamlar panayırlar şeklinde örgütlenmekteydi. Ancak zaman içinde, modernleşmeye ve kırsal hayatın yavaş yavaş terk edilmesine koşut olarak, ticaretin ve yöresel alışverişin yapıldığı panayırlar yerlerini modern festivallere bıraktı. Bundan sonra da bu tür sporlar bu festivallerin bir parçası haline geldi veya başlı başına bir etkinlik olarak düzenlenmeye başlandı. Modern festival veya fuarlarla eski panayırların, ticaret mekânı olmaları dışındaki ortak özelliği, onların aynı zamanda bir eğlence mekânı olmalarıdır. Spor karşılaşmaları ve hayvan güreşleri bu eğlencenin en önemli parçalarından biridir. O nedenle bu geleneksel sporlar ve hayvan güreşleri yüzyıllar boyu sürekliliğini korumuş ve bugüne kadar ulaşmıştır. Hatta bu geleneksel sporlardan bazıları modernleşerek ve uluslararası nitelikler kazanarak olimpik sporlar haline gelmiştir. Güreş bunlar arasında başta gelir. Ok ve mızrak atma sporları da, modern okçuluk ve bir atletizm dalı olan cirit atma sporlarına dönüşmüşlerdir.

Metnin tümüne "Halk Sporları" isimli dokümandan ulaşılabilir.

Kaynak:

And, Metin., Oyun ve Bügü: Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları, 2003: 351

Öztuna, Yılmaz., Türk Musikisi Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1976: 23.