“Medeniyetler Sofrası”, Hatay UNESCO Gastronomi Şehri
Kimi yerler vardır ki gücünü kadim geçmişinden ve bu geçmişin sağladığı çok kültürlülüğünden alır. Bu çok kültürlülüğün etkileri sosyal hayattan, ekonomiye kadar birçok alanda tezahür etmektedir. Çok kültürlü olmanın etkilediği alanlardan biri de gastronomidir. 8000 yıllık tarihi birikime sahip Hatay’da, her bir medeniyetin, dinin, yaşanmışlığın getirmiş olduğu çeşitlilik yöreye has bir yemek kültürünün ve yöreye özgü lezzet yelpazesinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu coğrafyada yemek, insanların besin ihtiyacını gidermesi anlamına gelmez. Yemek; birliktir, mutluluktur, uzun sohbetlerin gerçekleştirildiği kalabalık sofralardır, günlerce hazırlık yapılıp kısa sürede tüketilen eşi benzeri olmayan lezzetlerdir.
Baharat Yolu ve İpek Yolu üzerinde bulunan Mezopotamya ve Ortadoğu’ya açılan kapı Hatay; mutfak kültürü, yüzyıllardır kullandığı mutfak araç gereçleri ve yöresel tariflerin korunarak nesilden nesle aktarımı açısından oldukça zengin bir kenttir. “Yemek için yaşamak mı?, Yaşamak için yemek mi?” sorusunun cevabı Hatay’da “Yemek için yaşamak”tır. Hatay’da insanlar, bereketli toprakları, iklimi, sebze ve meyvesinin bolluğu, ucuzluğu, refah yaşam şartları sebebiyle yarın ne yiyelim diye yaşayan, damak zevkine düşkün, her bireyi ayrı bir gurme olan insanlardır. M.S. 3.yy’ye ait olan “Neşeli Ol, Hayatını Yaşa” mozaiği de bu tezi desteklemektedir. Hatay mutfağı taze sebzelerin, zeytin yağının, baklagillerin ve tahılların kullanıldığı tipik bir Akdeniz Mutfağı’dır.
Hatay’da yetişen tahıllar, baklagiller, sebzeler, meyveler, yöreye has otlar ve baharatlar Hatay Mutfağının kendine özgü 650’den fazla yemeğinin oluşmasına sebep olmuştur. Hatay’da sebzelerin, meyvelerin, tahılların, bakliyatların haşlama, kızartma gibi çok çeşitli pişirme teknikleri bulunmaktadır. Kurutularak, konserve yapılarak da saklanmaktadırlar. Bu tarımsal malzemeler etle, tavukla, balıkla birlikte terbiye edilerek, haşlanarak, sotelenerek, kızartılarak veya ızgara yapılarak pişirilmektedir. Meyveler ise taze olarak tüketilmelerinin yanı sıra şerbet, hoşaf, reçel, likör, şarap, rakı yapılarak ya da kurutularak tatlılarda ve hamur işlerinde kullanılmaktadır. Farklı din ve mezheplerden olan vatandaşlarımız arasında yemeklerde baharat ve soslarda farklı tercihler görülebilmektedir.
Hatay Akdeniz ikliminin yaşandığı ve Akdeniz bitki örtüsüne sahip bir şehirdir. Hatay’da bulunan Amanos Dağlarında 300 çeşit Endemik Bitki mevcuttur. Özellikle ilkbaharda dağlardan toplanan her derde deva görülen, karışık otlardan meydana gelen, yumurtalı ve sade aş olarak tüketilen “Kömeç” bu bitkilere bir örnektir. Bir diğer örnek de dağlarda yabani olarak yetişen Zahter (Kekik)’dir. Taze olarak salatalarda, demleyerek çaylarda, kurutulup baharat olarak sofralarda yerini alır. Zeytin yağında salamura edilip kışın tüketilmek üzere de saklanır. Hatay’ı diğer mutfaklardan ayıran başka bir özelliği de “Baharat Yolu” üzerinde bulunması sebebiyle kullandığı baharat çeşidi ve bunların kullanımıdır.
Hatay, dünyanın birçok yerinden yiyecek içecek kültürüyle ilgilenen, bu tatları yerinde görüp, denemek isteyen kişilere sahip olduğu mirası cömertçe sunmaktadır. Bu mirasın korunması, sürdürülebilmesi, tanıtılması ve en önemlisi hak ettiği değeri görebilmesi gerekmektedir. Yemeklerin geleneksel yöntemlerle pişirilmesi, bu yöntemlerin gelecek nesillere aktarılması, malzemelerinin yine geleneksel yöntemlerle hazırlanıp temin edilmesi ve tüm bunların yöreyi ziyaret eden gastronomi turistlerine sunulması ve dahası Hatay'ın gastronomi değerlerini bilmeyenlerin bu kültür ile tanıştırılması, yemek kültürünün devamlılığı için bir zorunluluktur.
UNESCO Gastronomi Yaratıcı Şehirler Ağına katılmak için uzun vadeli bir strateji raporu hazırlanarak UNESCO’ya verilmiştir. Bu stratejiyi desteklemek amacı ile Hatay Büyükşehir Belediyesi Bilgi İşlem brimi tarafından www.hataygastronomi.com adında bir websitesi yapılmıştır. Bu web sitesinde şeffaf ve kapsamlı bir şekilde projelerimiz, tezlerimiz ve yemeklerimizin bir kısmı görsel materyal, video ve yazı olarak Türkçe ve İngilizce dillerinde dünyaya ilan edilmiştir.
2017 Haziran ayında “UNESCO Gastronomi Kenti” olmak için UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı’nın Gastronomi ayağına başvurularak 1 Kasım 2017 tarihinde Gastronomi Kenti olmaya hak kazanılmıştır.
Hatay Büyükşehir Belediyesi